© ۱۳۹۳
کلیه حقوق این سایت متعلق به ستاد توسعه فناوری نانو می باشد و هر گونه استفاده از مطالب آن بدون ذکر نام منبع ممنوع است.
نانو
nano
پيشوندي به معناي يک بيليونم يا (000،000،000،1/1). در متون فناورينانو، معمولا براي مشخص کردن يک واحد اندازهگيري برابر با 10 به توان منفي 9 متر استفاده ميشود.
نمونهبرداری و سنجش نانوذرات
همانطورکه گفته شد احتمال بروز بیماری (یا مخاطره نانومواد) به ویژگیهای فیزیکوشیمیایی نانومواد و دُز (dose) آنها در اندام هدف بستگی دارد. دُز (یا مقدار ماده سمی) در بدن انسان مستقیماً قابلِارزیابی نیست، ولیکن بر اساس میزان مواجهه با ذرات هوابُرد (معلق در هوا) قابل تخمین است. این میزان ترکیبی است از تراکم ذرات در هوا، نرخ استنشاق، میزان نشست ذرات در مجاری تنفسی بر حسب اندازه آنها و طول مدتزمان مواجهه با ماده.
بهمنظور آگاهی از میزان مواجهه و تعیین سطح مخاطره در شرایط عملیاتی کار، نمونهبرداری و اندازهگیری تراکم نانوذرات انجام میشود. اندازهگیریها میتوانند برای انجام فعالیتهای مختلف مانند موارد ذیل به کار روند:
الف- شناسایی منابع انتشار نانومواد؛
ب- ارزیابی اثربخشی و کارایی هر یک از اقدامات کنترلی انجامشده؛
پ- اطمینان از رعایت تراکم هر یک از مواد مورد بررسی براساس حدود مجاز مواجهه؛
ت- شناسایی نواقص احتمالی هر یک از روشهای کنترلی که میتواند باعث تأثیر جدی بر سلامتی افراد شود.
هر یک از این فعالیتها، نیازمند بهرهگیری از روشها و تجهیزات خاص است. برای این منظور گسترهای از تجهیزات وجود دارند. در محیط کار، نانوذرات هوابُرد ترکیبی از ذرات اولیه، عمدتاً کلوخه (agglomerate) و انبوهه (aggregate) هستند. نیاز به شناسایی این اشکال، عامل مهمی در تعیین راهبرد مناسب نمونهبرداری محسوب میشود [1و2].
2. تجهیزات نمونه برداری و سنجش نانوذرات
تجهیزات بسیاری میتوانند برای اندازهگیری نانوذرات هوابُرد استفاده شوند. این تجهیزات همچنان در حال توسعه هستند. خلاصهای از تجهیزات و روشهای موجود برای اندازهگیری مستقیم تعداد، جرم و مساحت سطح در جدول 1 ارائه شده است.
سنجه | تجهیزات | ملاحظات |
تراکم عددی | شمارشگر ذرات متراکم شده (CPC: Condensation Particle Counter) |
دستگاه CPC تراکم عددی ذرات را بر حسب اندازه آنها بهصورت مستقیم (قرائت مستقیم) ارائه میدهد. در این وسیله بخارات متراکم شده و بهصورت ذره نمونهبرداری شده و سپس این ذرات تشخیص و شمارش میشوند. این دستگاه معمولاً ذرات را در محدوده 1000-10 نانومتر شمارش میکند. |
تراکم عددی | وسیله سنجش اندازه ذرات بر اساس اختلاف تحرک آنها (DMPS: Differential Mobility Particle Sizer) |
DMPS وسیلهای است که یک ذره را با توجه به تحرک الکتریکی آن طبقهبندی میکند. تحرک الکتریکی یک ذره، توانایی حرکت ذرات باردار (مانند الکترون و پروتون) در یک محیط در پاسخ به یک میدان الکتریکی است که آنها را میکشد. در این وسیله تراکم عددی ذرات در اندازههای مختلف سنجش و ارائه میشود. |
تراکم عددی | میکروسکوپ الکترونی روبشی و عبوری (SEM: Scanning Electron Microscopy and TEM: Transmission Electron Microscopy) |
در دستگاه SEM، الکترون پرانرژی از یک منبع الکترون خارج شده و تحت شتاب قرار میگیرد و سپس شی مورد نظر در معرض این پرتو الکترونی قرار گرفته و متناسب با رفتار الکترونها تصاویری تشکیل و مورد ارزیابی قرار میگیرد. دستگاه TEM مجهز به عدسیهای الکترومغناطیسی برای جمعآوری و متمرکز ساختن الکترونها و گسیل کردن آنها بهصورت یک پرتوی باریک است. این پرتوی الکترونی پس از عبور از نمونه بسته به چگالی آن، از بخشهایی از نمونه گذشته و به یک صفحه فلورسانس برخورد کرده و تصویر سایهمانندی از آن ایجاد میکند.تجزیهوتحلیل نمونهها توسط میکروسکوپ الکترونی، اطلاعاتی را در مورد تراکم عددی ذرات در اندازههای مختلف آن ارائه میدهد. |
تراکم جرمی |
نمونهبردار ایستا بر حسب اندازه ذره (اندازه انتخابی) (Size Selective Static Sampler) |
در این دستگاه، سنجش جرمی با استفاده از یک نمونهبردار فردی انجام میشود که بر حسب اندازه (اندازه انتخابی) با نقطه برش تقریبی 100 نانومتر عمل میکند و سپس نمونهها به روش وزنستجی (gravimetry) یا شیمیایی تجزیه میشوند. هرچند در حالِحاضر نوع تجاری این وسایل وجود ندارد، برخی از انواع نمونهگیرهای آبشاری (cascade impactor) (نوع بنر (Bener-Type) با فشار پایین یا نمونهگیرهای میکرواوریفیس) که ذرات حدود 100 نانومتر را جمع آوری میکند، برای این منظور مناسب است. |
تراکم جرمی | ترازوی نوسان عنصر مخروطی TEOM: Tapered Element Oscillating Microbalance |
ورودی این دستگاه به گونهای طراحی شده است که تنها امکان عبور اندازه مورد نیاز ذرات را فراهم میکند. بخشی از جریان هوا به سمت عنصر مخروطی هدایت میشود که شامل یک کارتریج پالایه (filter) نصبشده بر روی نوک یک لوله شیشهای توخالی است. این نوک آزاد است و مانند یک دیاپازون در بسامد طبیعی خودش مرتعش میشود. وزن ذراتی که بر روی پالایه جمع میشود، باعث تغییر در بسامد نوسان لوله میشود و مدارات الکترونیکی این تغییر را حس و نرخ جرمی ذره را از روی میزان تغییر بسامد محاسبه میکند. پایشگرهای قرائت مستقیم حساس نظیر TEOM را میتوان برای تعیین تراکم جرمی نانوهواسُل (aerosol) بهصورت برخط (online) استفاده کرد. در این پایشگر ورودی براساس اندازه مورد نظر انتخاب میشود. |
مساحت سطح | شارژر دیفیوژن (پخشی) (Diffusion Charger) |
این دستگاه، یک شارژر جت-کرونا است. بخشی از جریان هوای عبوری این وسیله از دو پالایه هِپا و کربنی و یک دستگاه یونساز عبور کرده و بخش دیگر جریان هوا بهعنوان نمونه مورد آزمون باقی میماند. این دو جریان هوا در یک محفظه اختلاط باهم مخلوط میشوند و بعد از شارژ شدن ذرات، جریان هوا به یک تحلیلگر افتراقی مبتنی بر تحرکپذیری الکتریکی ذره (DMA: Differential Mobility Analyzer ) برای اندازهبندی ذرات هدایت میشود. این دستگاه مساحت سطح فعّال نانوهواسُل را مستقیماً اندازهگیری میکند. باید توجه داشت که مساحت سطح فعّال ذرات بزرگتر از 100 نانومتر با مساحت سطح هندسی سنجش نمیشود. البته تمامی شارژرهای پخشی تجاری نمیتوانند مساحت سطح ذرات کوچکتر از 100 نانومتر را بسنجند. شارژرهای پخشی تنها مخصوص نوع ویژهای از نانواشیاء است، البته در صورتیکه دارای ورودی مناسب مجهز به پیشجداکننده باشد. |
مساحت سطح | ایمپکتور الکترواستاتیک با فشار پایین (ELPI: Electrostatic Low Pressure Impactor) |
اصول عملیاتی ELPI شامل سه بخش اصلی است: باردارسازی ذره با یک شارژر کرونای تکقطبی، طبقهبندی اندازهای ذرات با یک نمونهگیر آبشاری فشار پایین و آشکارسازی الکتریکی با برقسنجهای (electrometer) حساس. این وسیله قرائت مستقیم برای تعیین تراکم بر حسب مساحت سطح ذرات است که بر اساس اندازه ذرات عمل میکند (قطر آیرودینامیکی)، باید توجه داشت که در مورد ذرات بزرگتر از 100 نانومتر مساحت سطح فعّال را نمیتوان مستقیماً با مساحت سطح هندسی سنجش کرد. |
مساحت سطح | میکروسکوپ SEM,TEM | تجزیۀ برونخط (offline) نمونهها با استفاده از میکروسکوپ الکترونی نمیتواند اطلاعاتی را در مورد مساحت سطح بر حسب اندازه ذرات ارائه کند. تجزیه با استفاده از TEM اطلاعات مستقیمی را در مورد تصویر مساحت ذرات جمع آوریشده که در رابطه با مساحت هندسی برخی از اشکال ذرات است، ارائه میدهد. |
سنجه | تجهیزات | ملاحظات |
تراکم عددی محاسبه شده ذرات | ELPI | این دستگاه سنجش قرائت مستقیم، تراکم ذرات را بر حسب توزیع اندازه آنها از طریق سنجش مساحت سطح فعّال بر حسب اندازه ذره (قطر آیرودینامیکی)، ارائه میکند. دادهها ممکن است پردازش شده و بهصورت تراکم عددی نمایش داده شوند. نمونههای فوق ممکن است به روشهای دیگری نیز بهطور غیرمستقیم مورد تجزیهوتحلیل قرار گیرند. |
تراکم جرمی محاسبه شده ذرات | ELPI | این دستگاه سنجش قرائت مستقیم، تراکم عددی ذرات را بر حسب توزیع اندازه آنها از طریق سنجش مساحت سطح فعّال بر حسب اندازه ذره (قطر آیرودینامیکی)، ارائه میکند. تراکم جرمی هواسُلها صرفاً در صورتیکه شارژ و چگالی ذرات مشخص بوده یا فرض میشود، قابل محاسبه است. نمونههای فوق ممکن است به روشهای دیگری نیز بهطور غیرمستقیم مورد تجزیهوتحلیل قرار گیرند. |
تراکم جرمی محاسبه شده ذرات | DMPS | این وسیله، تشخیص تراکم عددی ذرات را بهصورت قرائت مستقیم و برحسب اندازه (قطر تحرکپذیری) و توزیع اندازه ذرات ارائه میکند. تراکم جرمی ذرات در صورتیکه شکل و چگالی ذرات مشخص بوده یا فرض شود، قابل محاسبه است. |
مساحت سطح محاسبه شده ذرات | DMPS | این وسیله، تشخیص تراکم عددی ذرات بهصورت قرائت مستقیم و برحسب اندازه (قطر تحرکپذیری) و توزیع اندازه ذرات را ارائه میکند. تراکم جرمی ذرات در صورتیکه شکل و چگالی ذرات مشخص بوده یا فرض شود، قابلِمحاسبه است. |
مساحت سطح محاسبه شده ذرات | ستفاده همزمان ELPI و DMPS | هنگام استفادۀ همزمان ELPI و DMPS، میتوان از اختلاف در مقادیر اندازهگیریشده قطر آیرودینامیکی و تحرکپذیری، برای پی بردن به ابعاد جزئیتر استفاده کرد. سپس از این ابعاد برای تخمین مساحت سطح استفاده کرد. |
در صورتیکه میزان انتشار مشخص شود، بهدنبال آن لازم است مشخصههای جامعتری از انتشار ذرات تعیین شود. این کار میتواند به اشکال مختلفی انجام شود. روش Nanoparticle Emission Assessment Technique (NEAT) پیشنهاد میکند که نمونه جمعآوریشده بر روی پالایه توسط میکروسکوپ الکترونی عبوری (TEM) و طیفنورسنجی (spectrophotometry) پراش اشعه ایکس (Energy Dispersive X-Ray Analysis (TEM-EDX)) برای بررسی توزیع اندازه و ترکیب شیمیایی مواد تجزیهوتحلیل شود. میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) با پراش اشعه ایکس (EDX) و سایر روشهای تجزیه شیمیایی مانند طیفسنجی جرمی پلاسمای جفتشده القایی Inductively Coupled Plasma Mass Spectrometry (ICPMS) نیز میتوانند مورد استفاده قرار گیرند.
بهعنوان روش جایگزین (یا همزمان) مخصوصاً در صورتیکه هیچگونه دسترسی به TEM وجود نداشته باشد، عمده اطلاعات در زمینه تراکم ذرات بر اساس توزیع اندازه، تعداد، جرم و مساحت سطحی با استفاده از ابزارهای شرح داده شده در بالا، گردآوری میشوند.
روشهای فوق صرفاً اطلاعاتی را در مورد انتشار نانومواد ارائه میدهند. در صورتیکه سنجش مواجهه با نانوذرات خاصی مد نظر باشد، باید نمونهبرداریهای فردی با استفاده از پالایهها یا شبکههای (grids) مناسب برای تجزیه توسط میکروسکوپ الکترونی یا روشهای شناسایی شیمیایی صورت گیرد. میکروسکوپ الکترونی با EDX میتواند برای شناسایی ذرات استفاده شده و تخمینی از توزیع اندازه ذره مورد نظر را ارائه دهد. استفاده از نمونهگیرهای آبشاری فردی یا نمونهبردار سیکلونی قابل استنشاق مجهز به پالایه، علیرغم محدودیتهای خاص خود، به حذف ذرات درشتتر از هوا کمک میکند و امکان تعیین قطعیتر اندازه ذره را فراهم میسازد. تجزیه این پالایهها برای آلایندههای مورد نظر هوا میتواند به شناسایی منبع ذرات قابل استنشاق کمک کند. روشهای استاندارد تجزیه شیمیایی، شامل تجزیه وزنی، باید مورد استفاده قرار گیرند. با استفاده توأمان از این روشها میتوان میزان مواجهه کارگران با نانوذرات را ارزیابی کرد. این رویکرد اجازه شناسایی نانوذرات و همچنین تعیین خصوصیات مهم هواسُلها (aerosol) را فراهم میکند [1و2].
4. محدودیت در اندازهگیری
پیچیدگی بیشتر مربوط به ذرات معلق در هوا محیطی یا زمینه میشود و در واقع ابزارهای قرائت مستقیم باید بین انتشار ذرات از آن نوع فرایند کاری خاص و زمینه را تشخیص دهند. مگر این که محیط کار تحت شرایط اتاق تمیز (Clean Room) عمل کند. ذرات معلق در هوا از منابع خارجی وارد محیط کار شده و به میزان نانوذرات حاصل از فرایند کار میافزاید که این مورد باید در نظر گرفته شود، در غیر اینصورت میتواند منجر به تخمین بیش از مقدار واقعی شود. سایر نانوذرات که ممکن است در مجاورت آن فرایند کاری تولید شوند؛ بهعنوان مثال نانوذراتی که از گرماسازها (heater) یا از موتورهای الکتریکی تولید میشوند، نیز میتوانند سبب تخمین بیش از مقدار واقعی شوند. یک راه فایق آمدن به این مشکل، تعیین تراکم ذرات زمینه یا محیط پیش از شروع تولید یا پردازش نانوذرات است. روش دیگر، اندازهگیری همزمان در میدان نزدیک (Near Field) (در مجاورت وظیفه/ فرایند) و میدان دور (Far Field) (دور از وظیفه شغلی یا فرایند کاری) است. میدان دور باید بیانگر زمینه مجاور به میدان نزدیک باشد. در برخی موارد، میدان دور، خارج از کارگاه قرار میگیرد. مقادیر میدان دور از مقادیر میدان نزدیک کم میشود تا امکان تخمین سهم آلودگی آن فرایند کاری فراهم شود. در این روش فرض میشود که ذرات میدان دور دارای اندازههای مشابه با ذرات میدان نزدیک هستند، که البته ممکن است همیشه این موضوع صادق نباشد. روش دیگر، تعیین اختلاف ترکیب بین نانوذرات تولیدشده در محیط کار و هواسُل زمینه است.
نمونهبرداری نانوذرات هوابّرد به روش صافش (filtration)، جرم بسیار کمی از ذرات را جمع آوری میکند (کمتر از 0/1 میلیگرم) و خطاهای متعددی در رابطه با تجزیه وزنی چنین نمونههایی با جرم کم را به همراه دارد. خطاهای حاصل از الکتریسیته ساکن، ارتعاش و آلودگی ذرات باید حذف شوند و پالایهها باید تحت پروتکلهای سختگیرانه کنترل اثرات دما و رطوبت، آمادهسازی و وزن شوند. برای پالایههایی که بارگیری (loading) بسیار کمی داشتهاند (بهعنوان مثال کمتر از 0/05 میلیگرم)، اصلاحات مربوط به تغییر چگالی هوا (اصلاحات شناوری) توصیه میشود.
در مورد پالایههای با میزان بارگیری کم، لازم است ICPMS با حساسیت بالا (در مقایسه با طیفسنج نشر نوری (Optical Emission Spectroscopy)) برای اطمینان از رعایت حد تشخیص کمّی استفاده شود. شایان ذکر است که لازم است برای جلوگیری از آلوده شدن نمونههای پالایه با ذرات یا فلزات به هنگام گذاشتن و خارج کردن قاب پالایه در سراسر مراحل تجزیهوتحلیل، احتیاطهای لازم به عمل آید. در مورد پالایههای بارگذاریشده سبک، سهم فلزات از آلودگیهای غیرعمدی ممکن است بیش از سهم ذراتی باشد که نمونهبرداری شدهاند. از این اقدامات احتیاطی میتوان به استفاده از دستکشهای نیتریل هنگام جابهجایی پالایهها و گذاشتن و خارج کردن آنها از قابها در زیر هود با جریان پاک و لایهای (laminar) اشاره کرد [1و2].
5. حدود مجاز مواجهه شغلی برای نانوذرات
در مورد اثرات سمشناسی مقدار حد مجاز، توصیه میشود برای تعیین کمّی سطوح ”ایمن“ مراحل زیر انجام گیرد:
الف- تعیین سطح اثرات زیانآور غیرقابلِمشاهده (-No-observed-adverse-effect-level (NOAEL)) یا پایینترین سطح مشاهده شده اثرات زیانآور (Lowest-observed-adverse-effect-level (LOAEL)).
ب- برونیابی (extrapolation) سطوح حیوانی به سطوح انسانی از طریق تعدیل تفاوتهای خاص گونه در جذب، توزیع، دگرگشت (metabolism) و حذف (Adsorption, Distribution, Metabolism, and Elimination (ADME)).
بهتر است برای ذرات استنشاقشده، در برونیابی سطح اثر حیوانی به انسانی تفاوتهای هوای ورودی به ریه، میزان تهنشست، الگوی مواجهه و مدت آن، اندازه بافت هدف (مساحت سطحی، جرم یا حجم) و همچنین پاکسازی، قابلیت انحلال و دگرگشت، مد نظر قرار گیرد.
پ- جمعبندی حدود مواجهه شغلی با مد نظر قرار دادن امکانات فنی و سایر عوامل.
این رویکرد، نمونهای از روشهای استفادهشده برای تخمین حدود مجاز مواجهه برای مواد غیرسرطانزاست. در این رویکرد، از عوامل عدم قطعیت برای اقتباس حدود مجاز مواجهه برای انسانها استفاده میشود (اغلب عوامل 10تایی برای برونیابی حیوان به انسان، متغیرهای بینفردی، مطالعه تحت مزمن و LOAEL در صورتیکه NOAEL موجود نباشد، در نظر گرفته میشود). علاوه بر این، راهنمای اخیر ارزیابی ریسک شورای ملی تحقیقات (National Research Council (NRC))، از توسعه و تکمیل حدود مجاز مواجهه با ریسک خاص برای مواد سرطانزا و غیرسرطانزا حمایت میکند، بهعنوان مثال از طریق تخمین درصد جمیعت بالای یا زیر مخاطره قابلِقبول تعریف شده و سطح اطمینان آن (با فرض این که برای افراد به هنگام مواجهه با مقادیر کمتر از حدود مجاز هیچ مخاطرهای وجود ندارد).
بهجای استفاده از LOAEL یا NOAEL، روشهای مبتنی بر مخاطره معمولاً مدلهای آماری را با استفاده از دادههای دُز-پاسخ اصلاح میکنند، به نحوی که بتوان دُز معیار (BMD) (تخمین احتمال حداکثر دُز مربوط به میزان معین ریسک برای دامنه پایینتری از دادهها بهطور مثال 10%) و Benchmark Dose Lower Confidence Limit (BDLCL) (حد پائین اطمینان 95 درصدی از دُز معیار) را تخمین زد. حد پائین اطمینان دُز معیار معمولاً بهعنوان نقطه حرکت بهسوی تعمیم سطوح مخاطره پایینتر استفاده میشود. حد پایین اطمینان 95 درصدی از دُز معیار گاهی بهجای NOAEL برای استفاده از عوامل عدم قطعیت در اقتباس حدود مواجهه به کار میرود.
ویژگیهای سمشناسی نانوذرات میتواند از ترکیب شیمیایی ذاتی یک ماده همانطور که برای آن ذره در مقیاس غیرنانو وجود دارد، اقتباس شود. جدا از آن، جامعه علمی این موضوع را در نظر میگیرد که آیا سمیّت اضافی نانوذرات بهواسطه ماهیت ذرهای و ویژگیهای منحصربهفرد مربوط به مقیاس نانو وجود دارد یا خیر. همچنین مطالعات سمشناسی نیز در نانوذرات جدید مانند نانولولههای کربنی که مشابههای بالک (Bulk Analogues) را ندارند، در حال انجام است.
یافتههای سمشناسی مختلفی برای نانوذرات گزارش شده است. هر چند در مطالعات سمشناسی موجود گاهی اوقات از مواد آزمونی استفاده میشود که اکثراً بهواسطه محدودیتهای فنی بهخوبی توصیف نشدهاند؛ بنابراین در حالِحاضر، تنها تعداد محدودی از دادههای معتبر مرتبط با مخاطرات سمشناسی آنها وجود دارد که میتواند برای تدوین حدود مجاز مواجهه شغلی استفاده شود. این باور وجود دارد که این حدود مواجهه در آینده نزدیک صرفاً برای تعداد کمی از مواد نانویی مهندسیشده قابل دسترس خواهد بود.
نتایج مدلسازی حاصل از دادههای دُز-پاسخ، مبنای کمّی را برای تدوین حدود مجاز مواجهه شغلی با نانوذرات فراهم میکند. حدود مجاز مواجهه شغلی برحسب تراکم جرمی، برای تعداد محدودی از مواد نانوساختار به شکل نانوذرات انبوهه و کلوخه مانند کربنسیاه، دُژدود (fume) اکسید روی، دُژدود سیلیس و نانولوله یا نانوالیاف کربنی وجود دارد.
در این خصوص، دادههای اندکی وجود دارد، مخاطرات مبتنی بر ویژگیهای سمشناسی نانوذرات هنوز هم بهطور کامل ارزیابی نشدهاند. هرچند معمولاً بدین شکل در نظر گرفته میشود که:
- ویژگیهای سمشناسی نانوذرات را همواره نمیتوان صرفاً از سمیّت شناخته شده همان ماده در مقیاس ماکروسکوپی پیشبینی کرد.
- برای برخی از نانوذرات، جرم، مقیاس مناسبی برای تعیین مواجهه نیست و مساحت سطحی و تعداد ذرات نانومواد جایگزینهای بهتری هستند.
بنابراین حدود مواجهه شغلی جرمی برای موادی با اندازهای غیر از نانو، ممکن است معیار مناسبی برای توصیف میزان مواجهه در دامنهای از اندازه ذرات نباشد؛ بهعنوان مثال در صورتیکه سمیّت به مساحت سطحی ذره مربوط باشد یا درصورتیکه میزان مواجهه با این مواد زیر حدود تشخیص جرمی باشد.
تدوین حدود مواجهه در غیاب دادههای کامل ارزیابی ریسک، موضوع جدیدی نیست. این امر مستلزم تلاشهای مشترک متخصصین صنعتی در زمینه ارزیابی ریسک، متخصصین مخاطرات ویژه و افراد آشنا با فرایند و شرایط آن محیط کاری خاص است.
تدوین روشی با رویکرد استفاده از اطلاعات موجود نانوذرات خاص برای استنتاج حد مواجهه شغلی (Occupational Exposure Limit (OEL)) با استفاده از حدود مجاز حالت کُپهای (bulk) همان ترکیب شیمیایی ارزشمند خواهد بود. یک راهحل جایگزین میتواند گروهبندی نانوذرات بر اساس قابیلت مخاطرات آنها و توسعه دامنهها یا دستهبندی حدود مواجهه باشد. یک روش پیشنهادی دیگر، طبقهبندی نانوذرات بر اساس مواردی چون شیمی سطح، شکل ذره، قطر ذره، قابلیت انحلال، سرطانزا بودن، سمیّت برای دستگاه تناسلی، جهشزایی، سمیّت پوستی و سمیّت مواد اولیه است.
بهطورکلی، در تدوین حدود مجاز مواجهه و تعریف طبقه مواجهه، در نظر گرفتن محدودیتهای روشهای موجود اندازهگیری حائز اهمیت است [1و2].
منابـــع و مراجــــع
1. ISO. ISO/TS 12901-1:. Nanotechnologies — Occupational risk management applied to engineered nanomaterials — Part 1: Principles and approaches. Switzerland: International Organization for Standardization; 2012.
2. سازمان ملی استاندارد ایران. 19816-1: فناورینانو- مدیریت ریسک شغلی نانومواد مهندسیشده قسمت1: اصول ورهیافتها. ایران: سازمان ملی استاندارد ایران; 1394.