برترین کاربران هفتگی این مقاله

از ۱۳۹۷/۰۲/۰۱ تا ۱۳۹۷/۰۲/۰۷

هیچ کاربری در این بازه زمانی وجود ندارد

ضمائم مقاله
مقالات مرتبط
اخبار مرتبط
آمار مقاله
  • بازدید کل ۸۴,۶۸۵
  • بازدید این ماه ۲
  • بازدید امروز ۲
آمار آزمون مقاله
  • کل شرکت کنندگان ۵۶۴
  • قبول شدگان ۴۶۵
  • شرکت کنندگان یکتا ۲۳۰
  • میانگین درصد شرکت کنندگان ۷۶
واژه نامه فناوری نانو

نانو

nano

پيشوندي به معناي يک بيليونم يا (000،000،000،1/1). در متون فناوري‌نانو، معمولا براي مشخص کردن يک واحد اندازه‌گيري برابر با 10 به توان منفي 9 متر استفاده مي‌شود.

سطح مقاله

پیشرفته 1

نویسندگان
کلمات کلیدی
امتیاز کاربران

نانوکاتالیست و نانوذرات کاتالیستی

کاتالیست، گونه‌ای است که سرعت واکنش را افزایش می‌دهد. هدف شیمیدانان، تولید کاتالیست‌هایی با فعالیت (Activity) و بازده (Yield) بالا، گزینش‌پذیری کامل (Selectivity)، قابلیت جداسازی و بازیابی از مخلوط واکنش، مصرف انرژی کم و عمر بالا است. عملکرد کاتالیست با کنترل متغیرهایی همچون اندازه، ساختار، توزیع فضایی و الکترونی، ترکیب سطح، پایداری گرمایی و شیمیایی می‌تواند تعیین شود. بازده  بالا، صرفه اقتصادی، هدررفت کم مواد شیمیایی، مصرف گرما و انرژی پایین، ایمنی بالا و استفاده بهینه از مواد شیمیایی اولیه، از مزایای نانوکاتالیست‌هاست. برای صرفه‌جویی اقتصادی و استفاده بهینه از نانوکاتالیست، معمولاً آن را به‌صورت کامپوزیت می‌سازند و سطح آن را مورد اصلاح شیمیایی قرار می‌دهند. تحقیقات در حوزه نانوکاتالیست، همواره یکی از بحث‌های جذاب در نانوشیمی و شیمی سبز (Green Chemistry) بوده است. شیمی سبز به واکنش‌های شیمیایی سالم با محصولات بی‌خطر و با حداکثر بازده (حداقل مصرف ماده و انرژی) می‌پردازد و نانوکاتالیست می‌تواند ما را به سوی این آرمان  سوق  دهد.
1- مقدمه
کاتالیست، گونه‌ای است که انرژی فعال‌سازی واکنش (انرژی اولیه برای انجام واکنش) را کاهش داده و در نتیجه سرعت واکنش را افزایش می‌دهد. فلزات واسطه جدول تناوبی عناصر، رایج‌ترین کاتالیست‌ها هستند.
کاتالیست‌ها به دو دسته همگن (Homogeneous) و ناهمگن (Heterogeneous) تقسیم می‌شوند. کاتالیست همگن، تک اتم، یون یا مولکول است و با واکنش‌دهنده ها هم‌فاز می‌باشد. به بیان دیگر، ذرات کاتالیست همگن می‌توانند به‌راحتی در مخلوط واکنش حل شوند. کاتالیست همگن در واکنش مصرف شده و مجددا تولید (بازیابی،Recovery) می‌شود. فعالیت بسیار بالا، گزینش‌پذیری و بازده خوب، از محاسن این‌گونه از کاتالیست می‌باشد. بهبود در عملکرد کاتالیست‌های همگن می‌تواند با اتصال گروه‌های متفاوت آلی و معدنی به ذره اصلی فراهم شود. مشکل اصلی در فناوری کاتالیست‌های همگن در آنجاست که پس از اتمام واکنش، جداسازی کاتالیست حل شده از مخلوط نهایی کار ساده‌ای نیست. این مشکل به‌ویژه در زمانی‌که کاتالیست در مقادیر کم مصرف می‌شود، خود یک چالش بزرگ است.
کاتالیست ناهمگن، با واکنش‌دهنده‌ها در یک فاز نیست. اندازه و خصوصیت ذرات کاتالیست ناهمگن به‌صورتی است که به‎راحتی در محیط واکنش حل نمی‌شود؛ از این‌رو فعالیت آن محدود می‌گردد (بازده کل واکنش کاهش می‌یابد). برخلاف کاتالیست‌های همگن، کاتالیست‌های ناهمگن به‌راحتی (با صرف هزینه، زمان و مواد کمتر) از مخلوط واکنش جدا می‌شوند و موجب ناخالصی محصولات نمی‌گردند. برای آنکه کمبود سطح فعال در این‌گونه ترکیبات جبران شود، استفاده از یک بستر (Support) در نقش تکیه‌گاه کاتالیست، ضروری است. بستر معمولا یک ساختار متخلخل (Porous) با سطح فعال بالاست.
کاتالیست مناسب، باید سطح فعال زیادی داشته و قابل جداسازی باشد. فناوری نانو، می‌تواند سطح فعال بسیار زیادی را برای کاتالیست فراهم آورد. با آنکه سطح فعال نانوکاتالیست‌ها بسیار بالاتر از کاتالیست‌های معمولی است، سطح فعال یک نانوکاتالیست همواره از یک کاتالیزور همگن پایین‌تر است (کاتالیزور همگن با انحلال خود در تماس کامل با محتویات واکنش قرار دارد). در مقابل، نانوذرات کاتالیستی به‌دلیل ابعاد بزرگ‌تر نسبت به ذرات کاتالیست همگن، در محلول واکنش حل نشده و به‌سادگی قابل جداسازی هستند. سطح فعال زیاد به همراه قابلیت جداسازی کاتالیست در پایان واکنش، از نانوکاتالیست‌ها پلی میان کاتالیست‌های همگن و ناهمگن ساخته است. ممکن است فرآیند پیچیده تولید برخی از نانوکاتالیست‌ها هزینه‌بر به حساب بیاید، اما از آنجا که فناوری نانو مقدار کاتالیست، انرژی و زمان مورد نیاز برای انجام واکنش را تقلیل می‌دهد، این مورد قابل چشم‌پوشی است.

filereader.php?p1=main_c4ca4238a0b923820
شکل 1- نانوکاتالیست پلی بین کاتالیست همگن و ناهمگن با حفظ مزایای هر دوی آنها است [1].

filereader.php?p1=main_c81e728d9d4c2f636
شکل 2- ویژگی‌های اصلی نانوکاتالیست [1]

2- انواع نانوکاتالیست
دسته‌بندی نانوکاتالیست‌ها را براساس نوع نانوماده به کار رفته در جدول زیر می‌بینید:

جدول 1- دسته‌بندی نانوکاتالیست‌ها [2]
filereader.php?p1=main_70c3e2154febcc992

نانوذرات و خصوصا نانوذرات فلزی و اکسید فلزی از اصلی‌ترین و پرکاربردترین کاتالیست‌های نانوساختار هستند؛ لذا این ترکیبات محور این مقاله را تشکیل می‌دهند و بحث بیشتر بر آن‌ها متمرکز است.

filereader.php?p1=main_eccbc87e4b5ce2fe2
شکل 3- برخی از نانوذرات اکسید فلزی به عنوان نانوکاتالیست [1]

نوع دیگر دسته‌بندی نانوکاتالیست‌ها، براساس رفتار آنها است که بر این اساس به دو دسته همگن و ناهمگن تقسیم می‌شوند:

1-2- نانوکاتالیست با رفتار همگن
در رویکرد نانوکاتالیست همگن، نانوذرات تهیه شده از فلزات واسطه را به‌صورت کلوئید (ذرات معلق) در مخلوط واکنش پخش می‌کنند. معمولاً برای پیشگیری از تجمع نانوذرات، از یک ماده پایدارکننده (Stabilizer) استفاده می‌شود. یک پایدارکننده خوب، نه تنها نانوکاتالیست را در فرایند کاتالیتیکی (واکنش کاتالیستی) حفظ کرده، در عین حال فعالیت آن را کاهش نمی‌دهد. در پایان نیز می‌توان نانوذرات را از محصول نهایی واکنش جداسازی نمود. روش کاهش (Reduction) یا همان احیاء فلزات - یعنی الکترون گرفتن کاتیون فلزی و تبدیل آن به اتم فلز خنثی - روشی معمول برای سنتز کنترل‌شده نانوذرات به‌صورت کلویید در محلول است. فرآیند کاهش به دو صورت شیمیایی و الکتروشیمیایی اجرا می شود:
1- کاهش شیمیایی: معمول‌ترین روش کاهش است که در آن، نمک فلز مورد نظر در محلول با عوامل کاهنده مثل الکل‌ها و سدیم بوروهیدرید (NaBH4) به اتم فلزی کاهش یافته و تبدیل به نانوذره فلزی می‌شود.
2- کاهش الکتروشیمیایی: در این روش، در ازای یک عامل کاهنده شیمیایی، از الکترون‌های انباشته شده بر سطح الکترود استفاده می‌شود. در فرآیند کاهش الکتروشیمیایی، از یک پیل متشکل از آند (محل اکسایش)، کاتد (محل کاهش) و الکترولیت (محلول نمکی دارای هدایت الکتریکی) استفاده می‌شود.

2-2- نانوکاتالیست با رفتار ناهمگن
کاتالیست ناهمگن به بستر نیاز دارد؛ در نانوکاتالیست‌ها، بستر و کاتالیست، با هم تشکیل یک نانوکامپوزیت می‌دهند که برای رسیدن به بهترین عملکرد مناسب است. به‌عنوان مثال می‌توان به قرار گرفتن کاتالیست طلا بر سطح بستر دی‌اکسید تیتانیوم یا اکسید آهن اشاره کرد. این نانوکاتالیست‌ها به‌ترتیب به صورت Au/TiO2 و Au/Fe2O3 نشان داده می‌شوند. این‌ها کاتالیست‌های بسیار خوبی برای اکسایش منوکسید کربن (آلاینده‌ای بسیار مضر و خطرناک) به دی‌اکسید کربن هستند. از آنجا که دی‌اکسید کربن خطر کمتری دارد، استفاده از این نانوکاتالیست می‌تواند خطرات زیست‌محیطی مونواکسید کربن را کاهش دهد.

3- ویژگی‌های نانوکاتالیست
1- حداکثر سطح فعال به ازای واحد جرم و حجم: هر چه سطح فعال (سطح در دسترس برای انجام واکنش) به‌خصوص برای یک کاتالیست ناهمگن بیشتر باشد، جایگاه‌های فعال واکنش‌پذیر افزایش یافته و بازده  کاتالیست بالا می‌رود. با فراهم آوردن سطح بیشتر برای یک ساختار کاتالیستی، در مقدار مصرفی نانوکاتالیست صرفه‌جویی  شده و با افزایش واکنش‌دهنده‌های درگیرشونده در واکنش، سرعت (Rate) واکنش نیز بیشتر می‌شود.

filereader.php?p1=main_a87ff679a2f3e71d9
شکل 4- بیشینه  فعالیت شیمیایی کاتالیست ناهمگن، در ابعاد نانو است [3].

2- شکل و اندازه قابل کنترل: برای رسیدن به بیشینه (Maximum) فعالیت، باید بهترین و مناسب‌ترین اندازه نانوذره مشخص شود؛ در روش‌های تولید نانوذرات، راه‌های زیادی برای کنترل ابعاد وجود دارد. براساس محاسبات رایانه‌ای و شبیه‌سازی (Simulation) می‌توان به اندازه  مناسب برای یک نانوذره  با بیشترین فعالیت و در عین حال بیشترین پایداری دست یافت. بهترین کاتالیست‌ها از فلزات گران‌بها (Precious Metals) مثل پلاتین (Pt)، طلا (Au) و پالادیوم (Pd) تشکیل یافته‌اند. تخمین دقیق‌تر بهترین اندازه این نانوذرات در جهت دستیابی به بالاترین فعالیت کاتالیستی، به صرفه‌جویی در مصرف این ترکیبات کمک زیادی می‌کند.

filereader.php?p1=main_ed92eff813a02a31a
شکل 5- براساس محاسبات رایانه، خوشه پلاتین با 611 اتم (با قطر حدود 3 نانومتر)، بیشترین فعالیت را دارد [3].

3- قابلیت جداسازی از مخلوط واکنش: نانوکاتالیست‌ها، چه همگن و چه ناهمگن، می‌توانند به‌راحتی از محصولات و باقی‌مانده اضافی واکنش‌گرها جدا شوند. همان‌گونه که ذکر شد، به‌دلیل بزرگی نانوذرات در مقایسه با اتم‌ها و مولکول‌ها، این ترکیبات در محیط واکنش قابل حل نبوده و معلق می‌مانند. به‌عنوان مثال، نانوذرات مغناطیسی (Magnetic Nanoparticles) کاربرد بسیار زیادی در حوزه کاتالیست دارند. زمانی‌که نانوذرات مغناطیسی به‌عنوان کاتالیست در واکنش به کار می‌روند، در پایان می‌توانند توسط اعمال یک میدان مغناطیسی مناسب از محیط جداسازی و بازیابی شوند.

4- گزینش‌پذیری و بازده بالا: یک نانوکاتالیست، واکنش را در یک مسیر خاص و با گزینش مواد اولیه پیش می‌برد. این بدان معنی است که ترکیبات ناخواسته کمتر واکنش‌های فرعی را باعث می‌شوند و از تولید محصولات جانبی در طول فرایند جلوگیری می‌شود. همچنین نانوکاتالیست با سطح فعال بسیار بالای خود، بازده واکنش را در مسیر اصلی خود افزایش می‌دهد. به‌عبارت دیگر می‌توان گفت که حجم بالاتری از مواد اولیه به محصول نهایی تبدیل می‌شوند. مخلوط نهایی واکنش در این حالت بیشتر متشکل از محصول اصلی است و درصد کمی از محصولات جانبی و واکنشگرهای باقی‌مانده (آن‌هایی که در واکنش شرکت نکرده‌اند) وجود دارد. این فرآیند، روند خالص‌سازی و استخراج محصول (برای مثال یک دارو) را آسان و کم هزینه می‌کند.

5- استعداد کلوخه‌ای شدن (Aggregation): نانوذرات در پایدارترین حالت ساختاری خود نیستند، فعالیت سطحی بسیار بالایی داشته و از این‌رو مستعد به هم چسبیدن، کلوخه‌ای شدن و در نتیجه از دست دادن ابعاد نانو می‌باشند. اگر فرآیند کلوخه‌ای شدن برای یک نانوکاتالیست اتفاق بیافتد، فعالیت آن کاهش چشم‌گیری پیدا می‌کند و به اصطلاح، غیرفعال می‌شود.

6- تنوع بالا و قابلیت اصلاح شیمیایی: به علت فعالیت سطحی بالا، گروه‌های مختلف آلی می‌توانند به سطح نانوکاتالیست‌ها متصل شوند. از جهتی فعالیت سطحی بالا باعث می‌شود تا نانوکاتالیست‌ها با مواد معدنی نیز کامپوزیت تشکیل دهند. اصلاح شیمیایی نانوکاتالیست‌ها با اتصال گروه‌های مختلف، تنوع زیادی را در عملکرد آن‌ها به وجود می‌آورد.

7- منبع تهیه: نانوکاتالیست‌های طبیعی در طبیعت وجود دارند و در دسترس هستند. از این دسته می‌توان به نانوذرات خاک رس (Nanoclay) و نانوزئولیت‌ها (Zeolite) اشاره کرد. دسته دیگر نانوکاتالیست‌های سنتزی هستند که توسط بشر تولید می‌شوند و تنوع زیادی دارند؛ برای مثال نانوذرات اکسید فلزی از این دست هستند.
در جدول زیر، ویژگی‌های فوق در قالب مزایا و معایب نانوکاتالیست بررسی شده است:

جدول 2- مزایا و معایب نانوکاتالیست [3-1]
filereader.php?p1=main_70c3e2154febcc992

4- روش‌های استفاده از نانوکاتالیست فلزی
همان‌گونه که در بالا ذکر شد، مواد فعال کاتالیستی معمولاً ترکیبات نادر و گران‌بهایی هستند. فلزات گروه پلاتین (Platinum Group Metals) که به PGM معروفند، شش فلز اوسمیوم (Os)، ایریدیوم (Ir)، رودیوم (Rh)، روتنیوم (Ru)، پالادیوم (Pd) و پلاتین (Pt) را شامل می‌شود. فلزات PGM گران‌بها بوده و معروف‌ترین عناصر کاتالیستی هستند. از این‌رو ارائه روش‌هایی برای صرفه‌جویی اقتصادی مناسب همراه با بهبود عملکرد برای چنین کاتالیست‌هایی ضروری است. روش‌های زیر در برگیرنده چنین رویکردهایی هستند:

1- ساختارهای هسته-پوسته (Core-Shell): در یک نانوساختار، این اتم‌های سطح هستند که نقش اصلی را بازی می‌کنند. معمولا اتم‌هایی که در مرکز یک نانوتوده قرار می‌گیرند، نقش عملکردی خاصی ندارند. در طراحی یک نانوساختار هسته-پوسته، فلز کاتالیستی گران‌بها نقش پوسته را بازی کرده و از یک ماده ارزان همچون سیلیکا در هسته استفاده می‌شود (مثل SiO2@Pt). همچنین می‌توان از نانوذرات مغناطیسی به‌عنوان هسته استفاده نمود. در روش هسته-پوسته نه تنها فعالیت کاتالیست تا حد زیادی حفظ می‌شود، بلکه در مصرف فلزات پرقیمت نیز تا حد زیادی صرفه‌جویی می‌گردد.

2- استفاده از مواد متخلخل به عنوان بستر: از مواد متخلخلی مثل سیلیکا یا سیلیکا ژل (آیروژل سیلیکا که از روش سل ژل به دست می‌آید)، آلومینا (Alumina) و زئولیت (Zeolite) به‌عنوان بستر کاتالیست‌ها استفاده می‌شود. نانوذرات فلزی به‌صورت یکنواخت روی بستر متخلخل نشانده می‌شوند تا سطح فعال افزایش یابد. کاتالیست Pt/SiO2 از این دسته است (شکل 6-الف).

3- نانوذرات دوفلزی (Bimetallic Nanoparticle): در این رویکرد، نانوکاتالیست به صورت آلیاژی از فلز گران  به همراه فلز ارزان قیمت مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از موارد پرکاربرد در این زمینه نانوذرات PtFe (آلیاژ آهن و پلاتین) است.

4- نانوخوشه‌های دوفلزی (Bimetallic Nanoclusters): در نانوخوشه‌هایی دوفلزی، فلز ارزان در مرکز و فلز گران قیمت کاتالیستی بر سطح وجود دارد. برای مثال نانوخوشه  با مرکز Ni و سطح Pt یه عنوان یک نانوخوشه دوفلزی مطرح است.

5- استفاده از بستر اکسید فلزی: یکی از معمول‌ترین اکسیدهای فلزی که به‌عنوان بستر برای کاتالیست‌های گران‌بها مورد استفاده قرار می‌گیرد، دی‌اکسید تیتانیوم است. کاتالیست Au/TiO2 نمونه‌ای از این دست است. اگر اکسیدهایی از فلزات با ساختار شبکه فلوریت (Fluorite) مثل CeO2، ZrO2 و ThO2 با ناخالصی‌هایی از جنس اکسید فلزات قلیایی یا قلیایی خاکی بهبود یابند، به‌عنوان بستر کاتالیست مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ساختار فلوریت، آنیون‌ها در گوشه‌های یک مکعب کوچک داخل یک مکعب بزرگ از کاتیون‌ها هستند که کاتیون‌ها در گوشه‌ها و وسط وجه‌های مکعب بزرگ قرار دارند.

6- استفاده از گروه‌های آلی: ترکیبات آلی می‌توانند همچون پل، یک نانوذره مغناطیسی را به یک نانوذره کاتالیست نادر متصل کنند. این ساختار ترکیبی (کاتالیست مغناطیسی) می‌تواند پس از انجام واکنش به‌راحتی با اعمال میدان مغناطیسی خارجی جداسازی شود. برای مثال، ترکیب آلی دوپامین (Dopamine) که یک ماده شیمیایی طبیعی در سامانه عصبی است، اتم‌های پالادیوم (کاتالیست) را به نانوذره مگنتیت (Fe3O4) متصل می‌کند (شکل 6-ج).

7- استفاده از ترکیبات کمپلکس (Complex): بسیاری از فلزات در یک عدد اکسایش خاص (به‌صورت یون) دارای فعالیت کاتالیستی می‌باشند. از آن جهت که یون‌ها به تنهایی در محیط واکنش ناپایدار می‌باشند، برای ایجاد پایداری و یا حفظ عملکرد، آن‌ها را به یک ترکیب کمپلکس تبدیل می‌کنند. ترکیب کمپلکس، یک ترکیب شیمیایی است که در آن ترکیبات آلی الکترون‌دهنده به نام لیگاند (Ligand) به مراکز فلزی (دارای کمبود و پذیرنده الکترون) الکترون می‌دهند. لیگاندها معمولا حاوی اتم‌های الکترون‌دهنده و یا اتم‌های دارای زوج الکترون تنها (غیرپیوندی) هستند و از این‌رو می‌توانند الکترون‌های خود را در اختیار یون یا اتم‌های فلزی (که دارای کمبود الکترون هستند) قرار دهند و آن‌ها را پایدار کنند. ترکیبات کمپلکس نیز معمولا همچون یون فلزی در محیط واکنش محلول بوده و بسیاری از کاتالیست‌های همگن ساختار کمپلکسی دارند.
از جهت دیگر، نانوذرات مغناطیسی می‌توانند به اتم‌های آزاد لیگاند متصل شوند. از این‌رو ترکیبات کمپلکس از یک یون فلزی کاتالیستی می‌توانند بر سطح یک نانوذره مغناطیسی قرار گیرند. در این صورت، کاتالیست کمپلکس شده می‌تواند با اعمال یک میدان مغناطیسی همچون یک کاتالیست ناهمگن در انتهای واکنش جداسازی شود. برای مثال، اتصال کمپلکسی از فلز کاتالیستی و گران‌بهای روتنیوم (Ru) توسط اکسیژن‌های لیگاند آن به نانوذره فریت (Fe2O3) در شکل 6-ب آورده شده است.

8- جایگزینی فلزات کم‌بها: مطالعات متعدد در زمینه جایگزینی فلزات گران بها (PGM) با ترکیباتی ارزان تر مثل نانوذرات دی سولفید مولیبدن (MoS2) یا نانوذراتی با زمینه ی آهن در این راستا صورت گرفته است.

9- استفاده از درخت‌سان (Dendrimer): درخت‌سان‌ها، ترکیباتی شبه‌پلیمری هستند که از یک مرکز منشعب شده و ساختار شاخه‌ای دارند. پرکاربردترین آن‌ها، پلی-آمیدوآمین (PAMAM) است. نانوذرات کاتالیستی می‌توانند در داخل حفره‌های یک درختسان جای گیرند. این کار معمولا برای حفظ فعالیت و به‌صورت همزمان پایداری نانوذرات کاتالیستی در شرایط واکنش صورت می‌پذیرد. نانوذرات Pt در PAMAM به‌عنوان یک نمونه در شکل 6-د آورده شده است.

10- استفاده از نانوساختارهای متفاوت: برای دستیابی به کاتالیست فعال‌تر می توان از اشکال مختلف نانوساختاری دیگر مثل نانومیله‌ها، نانولوله‌ها و ... نیز استفاده نمود. نانومیله‌های Co3O4 که سطح فعال بالا و پایداری گرمایی و شیمیایی خوبی دارند به‌عنوان مثال معرفی می‌شوند.

filereader.php?p1=main_1679091c5a880faf6
شکل 6- برخی از روش‌های استفاده از نانوکاتالیست؛ الف: استفاده از نانوذرات در مواد متخلخل و اتصال به ترکیب کمپلکس، ب: اتصال نانوذره مغناطیسی به ترکیب کمپلکس، ج: استفاده از گروه آلی دوپامین به عنوان واسطه اتصال، د: استفاده از درخت‌سان [1].

بحث و نتیجه‌گیری
ابعاد نانو، شرایطی عالی برای علم کاتالیست مهیا کرده است. سطح فعال بالا و گزینش‌پذیری عالی در نانوکاتالیست‌ها باعث افزایش سرعت و بازده  واکنش می‌شود. نانوکاتالیست، محاسن کاتالیست‌های همگن (سطح بالا) و ناهمگن (قابلیت جداسازی) را در خود جمع کرده  است. ساختارهای نانوکاتالیستی بسیار متنوع هستند؛ همچنین جداسازی و تغییر در عملکرد آن‌ها توسط اصلاح شیمیایی آسان است. هرچند روند تحقیقات در زمینه سازوکار (Mechanism) واکنش‌های نانوکاتالیست‌ها، کند و پراکنده بوده است، تحقیقات در سایر جنبه‌های این علم، به سرعت ادامه دارد و بر جذابیت آن روز به روز افزوده می‌شود.

منابـــع و مراجــــع

1. Vivek Polshettiwar, Rajender S. Varma, "Green chemistry by nano-catalysis", Green Chem, Vol. 12, pp. 743–754, (2010).

2. http://www.nanowerk.com/spotlight/spotid=18846.php

3. Wei Liu, "CATALYST TECHNOLOGY DEVELOPMENT FROM MACRO- MICRO- DOWN TO NANO-SCALE", CHINA PARTICUOLOGY, Vol. 3, No. 6, pp. 383-394, (2005).

نظرات و سوالات

نظرات

2 -3

سیده سعیده رضوی - ‏۱۳۹۶/۰۵/۲۱

یه جاهایی واضح نبود توضیحات ولی در کل خوب بود.

متشکرم.

10 -4

میثم هادیان پزوه - ‏۱۳۹۳/۰۶/۱۲

سپاس

3 -2

اعظم یوسفی - ‏۱۳۹۲/۱۱/۲۰

ok

7 -1

/ ناشناس /

عالی بود

5 -1

مهدیه بارانیان

عالی بود