برترین کاربران هفتگی این مقاله

از ۱۳۹۸/۰۴/۲۹ تا ۱۳۹۸/۰۵/۰۴

ضمائم مقاله
مقالات مرتبط
اخبار مرتبط
آمار مقاله
  • بازدید کل ۱۱,۱۷۸
  • بازدید این ماه ۸
  • بازدید امروز ۱
آمار آزمون مقاله
  • کل شرکت کنندگان ۴۰۴
  • قبول شدگان ۲۱۱
  • شرکت کنندگان یکتا ۱۶۶
  • میانگین درصد شرکت کنندگان ۵۰
واژه نامه فناوری نانو

نانو

nano

پيشوندي به معناي يک بيليونم يا (000،000،000،1/1). در متون فناوري‌نانو، معمولا براي مشخص کردن يک واحد اندازه‌گيري برابر با 10 به توان منفي 9 متر استفاده مي‌شود.

سطح مقاله

مقدماتی

نویسندگان
کلمات کلیدی
امتیاز کاربران

انواع مواد توده‌ای نانوساختار

در مقاله قبلی نانوساختارهای صفر، یک و دو بعدی معرفی شد در این مقاله نانوساختارهای توده‌ای (بالک) یا با نام دیگر نانوساختارهای سه بعدی معرفی می‌شود. این نانوساختارها شامل مواد نانوکریستالین، مواد مزومتخلخل و نانوکامپوزیت ها، آرایه‌های روی سطح و نانوساختارهای منظم کریستالی هستند. هدف این مقاله معرفی اجمالی و دسته‌بندی شده مرتب انواع نانوساختارهای توده‌ای است. بحث‌های مفصل درباره سنتز، خواص و کاربردهای هر کدام در مقالات مربوطه خواهد آمد.
1- معرفی
در مقاله قبلی سه نوع نانوساختارهای صفر، یک و دو بعدی مشخص شدند. اما غیر از آن ها موارد دیگری نیز وجود دارند که گر چه ماده بالک (منظور از بالک ماده توده اب یعنی ابعاد میکرون و بزرگ تر می باشد) و حتی قابل دیدن است ولی ساختارش به نوعی با نانو مرتبط است و این تفاوت آن با مواد بالک غیر نانویی است ما این موارد جدید را مواد نانوساختار بالک، مواد سه بعدی نانوساختار می نامیم. به طور مثال در مواد مزومتخلخل ابعاد ماده غالبا خیلی بزرگ تر از نانوست ولی دارای تخلخل های در محدوده نانو است.
ذکر این نکته لازم است که حتی بعضی محققان نظرشان بر اینست که فقط برای مواد سه بعدی نانوساختار نام "نانوساختار" استفاده شود و برای مواد 0 و 1 و 2 بعدی فقط کلمه نانومواد استفاده شود چون در این موارد اخیر خیلی ساختار معنی ندارد و خود ماده ابعادش نانومتری است ولی به هر حال کلمه نانوساختار به طور گسترده برای همه نوع نانومواد استفاده می شود و ما نیز در این مقالات کلمه نانوساختار را برای همه ابعادی ها استفاده کرده ایم.

2- نانوکامپوزیت ها
نانومواد ابعادی (0 و 1 و 2) در هنگام کاربرد از چند حالت خارج نیستند یا درون محیطی (مایع یا جامد) پراکنده شده اند و یا بر روی سطحی قرار گرفته اند و یا با نانوماده دیگری ترکیب شده اند. در حالتی که در محیط مایع پراکنده شده باشند به مجموعه نانومواد و مایع کلویید گفته می شود. کلوییدها به به طور گسترده برای سنتز نانومواد استفاده می شود و بیشترین استفاده مستقیم را در پزشکی دارند و استفاده مستقیم آن در مهندسی کمتر است. کلوییدها در حالات خاصی می توانند یک ساختار سه بعدی منظم ایجاد کنند ولی اهمیت آن در مقایسه با دیگر نانو ساختارهای سه بعدی به مراتب کمتر است بنابراین در اینجا پوشش داده نمی شود. کریستال های مایع و بعضی مایسل ها نیز گروه دیگری از سه بعدی ها در مایع هستند که در صفحات نمایشگر LCD کاربرد دارند. به طور کلی تنوع و اهمیت ساختارهای سه بعدی در مایعات کمتر از جامدات است.
در حالتی که نانومواد ابعادی در یک جامد پراکنده شده باشند نانوکامپوزیت ها را می سازند که یکی از نانوساختارهای پر اهمیت بوده و حتی امروزه کاربردهای صنعتی فراوانی دارد. محیط پراکندگی می تواند پلیمر، سرامیک یا فلزات باشند و جنس نانومواد نیز می تواند هر کدام از این موارد باشد. شکل 1 یک نمونه نانوکامپوزیت را نشان می دهد.
filereader.php?p1=main_0a6ca01c1a585a5fb
شکل 1- تصویر میکروسکوپ الکترونی یک نانوکامپوزیت ساخته شده از نانوذرات پراکنده شده در یک زمینه

نانوکامپوزیت های با زمینه پلیمری پیشتازترین نانوکامپوزیت ها در زمینه کاربردها و صنعت است. نانوکامپوزیت ها در واقع خواص ماده زمینه را بهینه می کنند. این خواص می تواند الکتریکی، مغناطیسی، مکانیکی، پزشکی و ... باشد. البته کاربردهای مکانیکی و خواص شیمی-فیزیکی مثل نفوذپذیری و ... در نانوکامپوزیت ها اهمیت بیشتری دارد و اهمیت دیگر خواص در درجه بعدی قرار می گیرد. اهمیت نانوکامپوزیت ها به حدی است که بیان مطالب مربوط به آن در این مقاله امکان پذیر نیست و برای اطلاعات بیشتر به مقالات مربوطه مراجعه شود.

3- نانوساختارها بر روی سطح
نانوساختارها در حالتی دیگر می توانند روی سطحی قرار بگیرند. این نانوساختارها تقریبا نام خاصی ندارند. شکل 2 قرارگیری نانوساختارهای صفر و یک بعدی را بر روی سطح نشان می دهد. نانوساختارهای دو بعدی غالبا فقط به شکل لایه نازک (گفته شده در مقاله قبلی) بر روی سطح قرار می گیرند و تا جایی که نگارنده می داند نانوصفحات و نانوورق ها به شکل دیگری بر روی سطح قرار نمی گیرند.

filereader.php?p1=main_69b2aecca71c7fdf4
شکل 2- نمایش قرارگیری نانومواد ابعادی بر روی سطح، a نمایش قرارگیری نانوذرات بر روی سطح، b نمایش مقطع از نانوسیم های قرار گرفته بر روی سطح

اگر نانوساختارهایی که بر روی سطح قرار می گیرند منظم باشند آرایه ها (Arrays) را می سازند. آرایه ها را می توان به نوعی یک گروه دیگری از سه بعدی ها دانست در حالی که حالت بی نظم موجود در شکل قبلی هیچ نامی ندارد و در دسته بندی سه بعدی نمی گنجد. در شکل 3 دو نمونه از آرایه ها یکی برای نانوذرات و دیگری نانوسیم ها آورده شده است. مطالب مفصل تری درباره آرایه ها مانند ابرشبکه ها، ارتباط با خودآرایی در مقالات دیگر اورده می شود

filereader.php?p1=main_eb30529d8791adbe8
شکل 3- تصاویر میکروسکوپ الکترونی از آرایه ها، a برای نانوسیم های منظم، b برای نانوذرات منظم

4- مواد نانوکریستالین
گروه دیگری از نانومواد سه بعدی مواد نانوکریستالین یا مواد نانودانه ای است. در این مواد ابعاد دانه ها در محدوده نانومتری است. منظور از دانه چیست؟ در این باره در مقاله کریستالوگرافی در بخش حالت جامد توضیحاتی ارایه شده است اما بدلیل اینکه برای همه افراد قابل درک باشد توضیح مختصری داده می شود. می دانیم تمامی مواد از اتم ها و یون ها تشکیل شده اند و همه مواد (غیر از مواد آمورف) نظم اتمی (نظم کریستالی) مشخصی دارند مثال ساده اش نمک طعام با فرمول NaCl است که وقتی مشاهده می شود شکل بلوری آن (همانند شکل 4 قسمت a) مشخص است، البته ممکن است بلورها ریز باشند به راحتی قابل دیدن نباشند. این شکل بلوری حکایت از نظم درونی دارد یعنی شکل بلوری به نظم اتمی یا یونی بستگی دارد در شکل 4 بلور نمک و ساختار آن نمایش داده شده است.شکل a ذرات بلور نمک را که نشان می دهد و شکل های b و c به ترتیب ساختار یونی نمک و ساختار اتمی یک فلز مثل طلا، نقره و مس را نمایش می دهد.

filereader.php?p1=main_57014fb618c3a0566
شکل 4- a: نمایش بلورهای NaCl، b: نمایش ساختار اتمی NaCl ، c: نمایش ساختار یک فلز مثل طلاو نقره و... دارای ساختار FCC

با توجه به بحث بالا و اینکه همه مواد (غیر از مواد آمورف) دارای نظم هستند پس چرا شکل بلوری در خیلی مواد مثلا فلزات دیده نمی شود. دلیل این اتفاق تغییر جهت نظم میکروسکوپی (نظم اتمی یا یونی) در طول یک قطعه ماده است. به این ترتیب که نظم میکروسکوپی در حوزه هایی به نام دانه (Grain) یا کریستالیت وجود دارد ولی وقتی از یک دانه به دانه مجاور می رویم جهت نظم تغییر می کند. توجه شود که نوع نظم در هنگام تغییر دانه ها عوض نمی شود فقط جهتش تغییر می کند. شکل 5 در این رابطه آورده شده است تا مطلب به خوبی روشن شود.

filereader.php?p1=main_3398cac6d68c7b425
شکل 5- نمایش دانه بندی در مواد a: نمایش شماتیک نظم در اتم ها، b: نمایش تصویر میکروسکوپی از دانه ها

اصطلاحا به موادی که فقط از یک دانه تشکیل شده باشند تک کریستال گویند. مواد تک کریستال اهمیت بیشتری در الکترونیک و اپتیک و مباحث تحقیقاتی علم مواد و شیمی-فیزیک دارند و کمتر در کاربردهایی که خواص مکانیکی و مانند آن مطرح است کاربرد دارند. مثال خیلی کاربردی الکترونیک و اپتیک، سیلیکون (سیلسیوم) تک کریستال است که برای ادوات الکترونیکی و سلول های خورشیدی کاربرد دارد.
اگر مواد دارای دانه باشند به آن ها مواد پلی کریستالین گویند. اگر در مواد پلی کریستال ابعاد دانه ها در محدوده نانومتری قرار داشته باشد به آن ها مواد نانوکریستالین گفته می شود. مواد نانوکریستال در شکل بالک آن بیشتر بدلیل خواص مکانیکی و تا حدودی شیمی فیزیکی و ساخت قطعه کاربرد دارند.
دانه بندی نه تنها در مواد با ابعاد بزرگ (بالک)، بلکه در نانومواد ابعادی (صفر، یک و دو بعدی) هم وجود دارد. مثلا در صفر بعدی ها هر نانوذره خود از تعدادی دانه تشکیل شده باشد. درباره علت و چگونگی تشکیل دانه ها، مشابهت ها، ارتباطات و تفاوت های ابعاد دانه و ابعاد ذره در سنتز و آنالیز XRD، تعریف و اهمیت مرزدانه ها و ... مطالب مهمی در مقالات مواد نانوکریستالین و ... آورده می شود.
سنتز نانومواد ابعادی تک دانه (تک کریستال) اگر چه از سنتز تک کریستال مواد توده ای بدلیل ابعاد کوچک تر راحت تر است ولی باز هم از سنتز نانومواد ابعادی پلی کریستال سخت تر است. به عنوان یک اصل برای استفاده از صفر بعدی ها، یک بعدی ها و دو بعدی هایی (مثل نانوصفحه و نانوورق) حالت تک کریستال بهتر است ولی بسته به کاربرد حساسیت روی این موضوع متفاوت است به طور مثال در الکترونیک و اپیتیک حساسیت بیشتری در این باره وجود دارد.
برای لایه های نازک (یک نوع دیگر از دو بعدی ها) نیز همان مطالب بین شده در بالا صدق می کند ولی در اینجا حتی موارد زیادی وجود دارد که لازم است ماده پلی کریستال باشد. به طوری که در خیلی موارد مثل حافظه مغناطیسی و حسگرهای گازی، دی الکتریک ها و خیلی خواص مکانیکی و... لازم است که لایه نازک نانوکریستالین باشد. لایه های نازک تک کریستال نیز کاربردهای فراوان خاص خود را دارند. موارد زیادی نیز وجود دارد که گرچه تک کریستال بهتر است ولی الزام شدیدی بر تک کریستال بودن ماده نیست.

5- مواد نانومتخلخل
دسته دیگری از نانوساختارهای بالک آن هایی هستند که خود ماده توده ای است ولی دارای تخلخل هایی در محدوده نانومتری است. مواد متخلخل تنوع ساختاری فراوان و اهمیت و کاربرد گسترده ای دارند. اندازه حفرات در مواد متخلخل بسیار مهم است بر اساس تعریف آیوپاک به موادی که ابعاد تخلخل ها بین 2 تا 50 نانومتر باشد مواد مزومتخلخل (Mesoporous) گفته می شود. شکل 6 تصویر میکروسکوپی یک ماده متخلخل را نشان می دهد. اگر تخلخل ها زیر 2 نانومتر باشد ماده میکرومتخلخل و اگر بزرگ تر از 50 نانومتر باشد ماده را ماکرومتخلخل می نامند. با توجه به این تعریف مواد نانومتخلخل بیشتر به مزومتخلخل ها نزدیک هستند ولی تا حدودی دو نوع دیگر را هم شامل می شوند. در این بخش یک مختصری به شکل آموزشی درباره مواد متخلخل وجود دارد و مباحث کامل تر در این باره در مجموعه مقالات نانوساختارهای متخلخل در سایت آموزش وجود دارد.

filereader.php?p1=main_2608908bf753d7858
شکل 6- تصوبر میکروسکوپ الکترونی از یک ماده مزومتخلخل

انواع گوناگونی از مواد متخلخل با ترکیبات و ساختارهای مختلف وجود دارند بعضی از معروف ترین آن ها عبارتند از: زئولیت ها، کربن فعال، چهارچوب های الی-فلزی، آئروژل ها، مواد نانوحفره ای اکسید آلومینیوم. کاربردهای گوناگونی نیز برای مواد متخلخل وجود دارد به صورت فهرست وار این کاربردها عبارتند از: کاهش مقدار ماده و سبک شدن آن، عایق حرارتی و صوتی، نقش کاتالیستی و پایه کاتالیست، مبادله گر یونی، به عنوان ماده جاذب، جداسازی و نقش فیلتر در تصفیه آب و مانند آن، به عنوان ذخیره ساز و حامل برای مواد دارویی و کودها و گاز هیدروژن از جمله مهم ترین کاربردهای آن هاست.
زئولیت ها دسته مهمی از مهم ترین مواد متخلخل با ترکیب آلومینوسیلیکاته (ترکیب اکسید سیلیسیوم-آلومینیوم) هستند که در طبیعت نیز انواع مختلفی از آن بفور یافت می شوند این مواد در دسته میکرومتخلخل ها قرار می گیرند ولی تحقیقات فراوانی برای ساخت مواد مزومتخلخل از آن ها نیز وجود دارد. تخلخل در این مواد همان گونه که در شکل 7 دیده می شود بدلیل ساختار اتمی (ساختار کریستالوگرافی) است. دسته دیگری از مواد میکرومتخلخل چهارچوب های آلی-فلزی است که به نسبت زئولیت ها جدیدترند. در این مواد می توان سایز تخلخل را بهتر از زئولیت ها تنطیم کرد. البته هر کدام از این دو کاربردهای خاص خود را دارند. هر دو گرچه در گروه میکرومتخلخل ها هستند ولی در حوزه فناوری نانو قرار می گیرند.

filereader.php?p1=main_e43002992d774950f
شکل 7- نمایش ساختار اتمی زئولیت ها وجود حفراتی که تخلخل را می سازند کاملا مشخص است.

یکی از مزومتخلخل های معروف سیلیکاهای متخلخل با نام MCM است. در این مواد تخلخل ها منظم هستند و توسط سورفکتانت ها ایجاد می شود. آئروژل ها نوع دیگری از مواد متخلخل هستند که توسط خشک کردن ژل در روش سل ژل در شرایط فوق بحرانی بدست می آیند (به مقاله به مقاله سل ژل مراجعه شود) آئروژل ها بسیار سبک و عایق صوتی و حرارتی بسیار عالی هستند بنابراین اهمیت زیادی دارند. آلومینیوم آندایز شده که با نام های AAO و AAM شناخته می شود نیز زیر یکی دیگر از مواد متخلخل است. این ماده از آندایز آلومینیوم تهیه شده و بیشتر به عنوان یک قالب برای ساخت نانوساختارهای یک بعدی (نانوسیم ها و نانولوله ها) استفاده می شود. شکل 8 یک نمونه AAO را نشان می دهد.

filereader.php?p1=main_9bd2c1ea3d6425d08
شکل 8- نمایش شماتیک از مقطع و تصویر میکروسکوپ الکترونی از بالا از AAO

کاربردهای مواد نانومتخلخل به نوع تخلخل ها هندسه آن ها و ترکیب ماده بستگی دارد. مواد مزومتخلخل بدلیل سطح ویژه بالا (مقدار سطح به ازای جرم) برای کاربردهایی که به سطح مرتبط هستند اهمیت فراوانی دارند. مثلا بدلیل سطح فراوانشان جاذب های خوبی برای رطوبت و گازهای سمی و ... هستند یا چون اثر کاتالیست به سطح ارتباط دارد مواد متخلخل بدلیل سطح فراوان به عنوان کاتالیست یا پایه کاتالیست استفاده می شوند.
یکی دیگر از کاربردها نانومتخلخل ها مربوط به ذخیره سازی مواد و یا نقش حمل کننده آن ها بدلیل حفره هاست. مثلا زئولیت ها مواد شیمیایی مرتبط با کود را در حفرات خود ذخیره می کنند و بتدریج و متناظر با نیاز گیاه آزاد می کنند در حالی که اگر کودها به شکل معمولی به خاک اضافه شوند ممکن است توسط جریان آب و مانند آن شستشو شده و دیگر برای گیاه در دسترس نباشند. مثالی از کاربردها به عنوان حامل اینست که چون در حالت معمولی احتمال از بین رفتن دارو قبل از رسیدن به بافت مورد نظر وجود دارد داروها را درون حفرات MCM ذخیره کرده و به بافت مورد نظر می رسانند و از این طریق دارو از تاثیرات محیط بدن در امان می ماند. یا بدلیل وجود حفرات و سطح ویژه بالا در چهارچوب های آلی-فلزی می توان هیدروژن را که سوخت آینده است ذخیره کرد.
بعضی کاربردها به سایز حفرات و نقش آن ها در جداسازی ارتباط دارد. در این حالت می توان برای مواد نانومتخلخل نقشی مشابه غربال یا الک را قائل شد. بسته به سایز تخلخل ها در مراحل مختلف فیلتراسیون آب واستفاده شوند یا در جداسازی گازها و دیگر مواد از مواد متخلخل استفاده کرد. یا در کاتالیست ها نیاز است که انتخاب پذیری وجود داشته باشد و در این مورد سایز حفرات به بعضی مولکول ها اجازه عبور و انجام واکنش کاتالسیستی را فراهم می کند در حالی که بعضی را از حفرات عبور نمی دهد.
تخلخل ها به دو دسته باز و بسته تقسیم بندی می شوند. تخلخل های باز به سطح ماده راه دارند در حالی که درتخلخل های بسته چنین نیست. تخلخل های بسته کاربردهای کمتری دارند و گرچه خیلی کاربردهای قبلی را ندارند ولی مثلا می توانند موجب سبکی ماده و کاهش وزن آن شوند یا در تغییر انتقال هدایت و صوت و نور نقش داشته باشند. آئروژل ها موادی هستند که بدلیل این کاربردها همچون سبکی، عایق حرارتی و صوتی و ... مورد استفاده قرار می گیرند.
تا بحال فرضمان بود که مواد متخلخل بالک بوده ولی دارای تخلخل های نانومتری (نانومتری یعنی در محدوده نانو) هستند. اما غیر از این حالت بالک، برای مواد متخلخل چند حالت دیگر نیز متصور است یکی اینکه انواع مواد متخلخل شرح داده شده در بالا ابعادشان در محدود نانو و به فرم یکی از نانومواد ابعادی (0 و 1و 2) باشند مثلا در شکل 9 نانومواد زئولیتی و سیلیکای متخلخل نمایش داده شده که علاوه بر تخلخل نانومتری، ابعادشان نیز نانومتری است. حسن این حالت اینست که سطح افزایش و مسافت نفوذ کمتر می شود.

filereader.php?p1=main_0e4df7e686103d28c
شکل 9- نمایش مواد متخلخل نانومتری، a : نانوذراتی از زئولیت ها ، b: نانوذراتی از سیلیکای متخلخل

حالت دیگر وقتی است که که نانومواد ابعادی معمولی را بدلیل اهداف خاصی متخلخل می سازیم شکل 10 دو نمونه از این نوع را نشان می دهد. در شکل سمت چپ نانوساختار صفر بعدی توخالی است و در دیگری نانوساختار صفر بعدی متخلخل است.

filereader.php?p1=main_d8821b108b40aa666
شکل 10- نمایش نانوساختارهای توخالی و متخلخل از مواد ابعادی معمول

حالت دیگر اینست که اجتماع نانومواد ابعادی به شکل یک ماده متخلخل باشند در این حالت تنوع فراوان تری وجود دارد. شکل 11 سه نوع از این ها را نشان می دهد.

filereader.php?p1=main_4c9d0cf1e2af20f9a
شکل 11- نمایش ساختارهای متخلخل ساخته شده از نانومواد ابعادی، :a مزوکریستال ساخته شده از نانوصفخات، b: مزوکریستال ساخته شده از نانومیله ها، c: نانوساختار متخلخل ساخته شده از نانوذرات

6- نانو ساختارهای منظم کریستالی
یک حالت دیگر از نانوساختارهای بالک، حالتی است که این نانوساختارها با اجزای سازنده ای از نانومواد ابعادی (خصوصا صفر بعدی ها) به شکل منظم تشکیل می شوند. در این حالت منظم ساختار مشابه یکی از شبکه های کریستالی (مطرح شده در مقاله کریستالوگرافی) است. شکل 12 برای مشخص کردن این مطلب آورده شده است. شکل a ، یک شماتیک از این نوع ساختارها را نشان می دهد شکل b اجتماع منظم نانوذرات به فرم ساختار کریستالی FCC را نشان می دهد به این نوع ساختارها کریستال های کلوییدی می گویند و در فوتونیک ( نور) کاربرد زیادی دارند. در c و d دو نوع ساختار کریستالی تشکیل شده از فولرین نشان داده شده است. مشاهده می شود که در c فولرین ها یک ساختار FCC و در d یک ساختار BCC همراه با اتم سزیم ساخته اند. این گروه نانوساختارها در مقایسه با انواع نانوساختارهای دیگر این مقاله اهمیت و کاربردهای کمتری دارند و بیشتر تحقیقاتی هستند.
filereader.php?p1=main_6c77c9183afbfe2c4
شکل 12- نمایش ساختارهای شبه کریستالی ساخته شده از نانومواد ابعادی، a: نمایش شماتیک این ساختارها، b: نمایش ساختار یک کلوییدال کریستال ساخته شده از نانوذرات به شکل FCC، c: ساختار کریستالی از فولرین به شکل FCC، d: نمایش ساختار Cs3C60 ساخته شده از یون سزیم و مولکول C60 به شکل یک ساختار کریستالی

جمع بندی و نتیجه گیری
در این مقاله به صورت کلی مواد نانوساختار معروف مثل مواد نانوکریستالین، مواد نانومتخلخل، نانوکامپوزیت ها، معرفی شد همچنین نانوساختارهای دیگری همچون آرایه های زوی سطح و ساختارهای منظم کریستالی نیز بیان شد. مشخص شد که خیلی از این موارد می توانند با هم و با نانومواد ابعادی ترکیب شوند و نانوساختارهای پیچیده تر را متناظر با کاربرد مورد نظر ایجاد کنند. یا اینکه یک نانوساختار توده ای یا ابعادی به طور هم زمان در چند گروه قرار داشته باشد. به طور مثال مشخص شد که الزامی ندارد یک ماده نانومتخلخل نانوکریستال نباشد یا آرایه روی سطح یک ساختار منظم کریستالی نشود.

منابـــع و مراجــــع

Poole Jr, Charles P., and Frank J. Owens. Introduction to nanotechnology. John Wiley & Sons, 2003.

مقالات موجود در سایت آموزش

García-Martínez, Javier, and Kunhao Li, eds. Mesoporous Zeolites: Preparation, Characterization and Applications. John Wiley & Sons, 2015

Stavila, V., A. A. Talin, and M. D. Allendorf. "MOF-based electronic and opto-electronic devices." Chemical Society Reviews 43.16 (2014): 5994-6010.

Cong, Hailin, et al. "Current status and future developments in preparation and application of colloidal crystals." Chemical Society Reviews 42.19 (2013): 7774-7800.

Tanaka, Masatoshi, Jun Takeda, and Yoshiyuki Kawazoe, eds. Nano-and micromaterials. Vol. 9. New York: Springer, 2008

Bréchignac, Catherine, Philippe Houdy, and Marcel Lahmani, eds. Nanomaterials and nanochemistry. Springer Science & Business Media, 2008.

Edelstein, Alan S., and R. C. Cammaratra, eds. Nanomaterials: synthesis, properties and applications. CRC Press, 1998

Šesták, Jaroslav, Jiří J. Mareš, and Pavel Hubík, eds. Glassy, amorphous and nano-crystalline materials: thermal physics, analysis, structure and properties. Vol. 8. Springer Science & Business Media, 2010

Knauth, Philippe, and Joop Schoonman, eds. Nanostructured materials: selected synthesis methods, properties and applications. Vol. 8. Springer Science & Business Media, 2006.

Yang, Peidong. The chemistry of nanostructured materials. World Scientific, 2003

Cao, Guozhong. Synthesis, Properties and Applications. Imperial college press, London, 2004.

نظرات و سوالات

نظرات

1 -2

حمیدرضا بهتویی - ‏۱۳۹۷/۰۷/۲۳

مظالب بسیار عالی بود.با تشکر

1 -2

حمیدرضا بهتویی - ‏۱۳۹۷/۰۷/۲۳

مظالب بسیار عالی بود.با تشکر

1 -2

حمیدرضا بهتویی - ‏۱۳۹۷/۰۷/۲۳

مظالب بسیار عالی بود.با تشکر

1 -2

حمید شیبانی - ‏۱۳۹۷/۰۵/۲۹

مطالب جالب توجهی داشت با تشکر