برترین کاربران هفتگی این مقاله

از ۱۳۹۷/۰۲/۲۹ تا ۱۳۹۷/۰۳/۰۴

هیچ کاربری در این بازه زمانی وجود ندارد

ضمائم مقاله
مقالات مرتبط
اخبار مرتبط
آمار مقاله
  • بازدید کل ۱,۶۲۱
  • بازدید این ماه ۵۳
  • بازدید امروز ۰
آمار آزمون مقاله
  • کل شرکت کنندگان ۴۱
  • قبول شدگان ۲۹
  • شرکت کنندگان یکتا ۲۶
  • میانگین درصد شرکت کنندگان ۶۵
واژه نامه فناوری نانو

نانو

nano

پيشوندي به معناي يک بيليونم يا (000،000،000،1/1). در متون فناوري‌نانو، معمولا براي مشخص کردن يک واحد اندازه‌گيري برابر با 10 به توان منفي 9 متر استفاده مي‌شود.

سطح مقاله

پیشرفته 2

نویسندگان
کلمات کلیدی
امتیاز کاربران

شاخص‌های ارزش‌گذاری پتنت (1)

اگرچه ارزش پتنت تنها بوسیله شاخصه‌های موجود در یک پتنت تعیین نمی‌شود و عوامل متعددی مانند فناوری موضوع پتنت، شرکت‌های رقیب و بازار نیز تعییین کننده ارزش پتنت است اما مطالعات تجربی بخوبی نشان داده است که می‌توان با تکیه به برخی از شاخص‌های موجود در پتنت، ارزش اقتصادی پتنت را پیش‌بینی کرد. تا به حال متغییرهای متنوعی به عنوان شاخص های ارزش‌گذاری پتنت معرفی شده است. در مقاله حاضر و در مقاله بعدی، شاخص های ارزش گذاری پتنت شامل 1- «وضعیت تقاضانامه پتنت»، 2- «تمدید پتنت»، 3- «تعداد ارجاعات به پتنت»، 4- «تعداد مراجع پتنت»، 5- «تعداد مراجع غیر پتنتی»، 6- «دعاوی قضائی یا اعتراض به پتنت»، 7- «اندازه خانواده پتنت»، 8- «تعداد ادعاها»، 9- «تعداد طبقات فناوری»، 10- «تعداد مخترعان»، 11- «مشخصات مخترعان»، 12- «تعداد متقاضیان یا مالکان پتنت»، 13- «مالکیت پتنت یا مشخصات مالک پتنت»، 14- «روش ثبت پتنت»، 15- «سن پتنت»، 16- « ضریب اصالت پتنت»، 17- « ضریب عمومیت پتنت»، 18- « زمان چرخه فناوری»، 19- «تاخیر زمانی گرنت پتنت» و 20- «کیفیت متن پتنت» به تفصیل بیان خواهد شد.
1- مقدمه

همانطور که در مقالات قبل اشاره شد هر چند ارزش پتنت تنها بوسیله شاخصه‌های موجود در یک پتنت تعیین نمی‌شود بلکه فاکتور¬های متفاوتی مانند فناوری موضوع پتنت، شرکت‌های رقیب و بازار نیز تعییین کننده ارزش پتنت است اما مطالعات تجربی بخوبی نشان داده است که می‌توان با تکیه به برخی از شاخص‌های موجود در پتنت، ارزش اقتصادی پتنت را پیش‌بینی کرد. بطوریکه در روش ارزش‌گذاری غیر پولی مهمترین ابزار، اطلاعات قابل استخراج از سند پتنت است. با توجه به مقالات و منابع موجود، تا به حال متغییرهای متنوعی به عنوان شاخص های ارزش‌گذاری پتنت معرفی شده است. در ادامه شاخص های ارزش گذاری پتنت به تفصیل بیان خواهد شد.

2- شاخص‌های ارزش‌گذاری پتنت

2-1- وضعیت تقاضانامه پتنت

اولین شاخص کیفیت یک پتنت، «وضعیت تقاضانامه پتنت» (Fate of the patent application) است. منظور از این شاخص این است که بررسی پتنت در چه مرحله قرار دارد. آیا پتنت گرنت شده است (granted) یا در حال بررسی است (pending). این شاخص ارزش پتنت بسیار ساده و مستقیما قابل دستیابی است. این حقیقت که پتنت گرنت شده است نشانه ای از ارزش آن است. چنین پتنت‌هایی از ارزش فناورانه و ارزش اقتصادی بیشتری نسبت به تقاضانامه های در حال بررسی برخودار هستند. این شاخص غالبا به عنوان یک شرط اولیه بکار می رود و هنگام ارزیابی فعالیت های فناورانه شرکت‌ها، تنها پتنت های گرنت شده لحاظ می‌شود. بهرحال تقاضانامه های در حال بررسی ممکن است در بازار تا حدودی ارزش داشته باشند زیرا این تقاضانامه‌ها حقوق بالقوه‌ای را دارا هستند که در صورت گرنت پتنت، عطف به ماسبق می‌شود. بطور مثال در معاهده پتنت اروپا (European Patent Convention) بیان شده است که تقاضانامه پتنت منتشر شده، همان حقوق پتنت گرنت شده را بصورت موقت در تمام کشورهای در حال بررسی اعطا می نماید.

اولین شاخص کیفیت یک پتنت، «وضعیت تقاضانامه پتنت» است. منظور از این شاخص این است که بررسی پتنت در چه مرحله قرار دارد. آیا پتنت گرنت شده است (granted) یا در حال بررسی است (pending).

اداره ثبت اختراع آمریکا قبل از سال 2000 تنها پتنت های گرنت شده را منتشر می‌کرد اما بعد از تصویب قانون AIPA (American Inventors Protection Act of 1999)، این اداره نیز مشابه با دفاتر ثبت اختراع اروپا و ژاپن، اقدام به انتشار تقاضانامه پتنت قبل از گرنت آن می‌کند. بهرحال با توجه به اینکه اکثر شاخص‌های ارزش گذاری پتنت بر مبنای تقاضانامه‌های پتنت و نه پتنت گرنت شده، می باشند لذا باید به این مسئله توجه کرد که تعدادی از تقاضانامه‌ها، گرنت شده‌اند یا خواهند شد و بقیه رد شده‌اند یا خواهند شد. تقاضانامه‌های پتنت دارای مزیت بهنگام بودن هستند بدین معنی که اطلاعات آنها در همان زمان موجود است در حالیکه وضعیت پتنت های گرنت شده یا رد شده ممکن است چند سال بعد مشخص شود. با تحلیل مشخصات تقاضانامه پتنت (بطور مثال نوع مالکیت آن، تعداد مخترعان، همکاری در سطح ملی یا بین المللی، دسته فناوری، تاریخ حق تقدم یا تاریخ تشکیل پرونده) می توان در مورد احتمال گرنت شدن یا رد شدن آن تصمیم گیری کرد.
فرایند بررسی پتنت زمانبر است و بنابراین دستیابی به اطلاعات گرنت شدن پتنت با تاخیر همراه است و این مسئله غالبا از معایب این شاخص می باشد. این تاخیر، به حجم کاری دفاتر ثبت اختراع، مدت زمان لازم برای بررسی موارد پیچیده تر و قابلیت های دفاتر مختلف ثبت اختراع مربوط می‌شود.

2-2- تمدید پتنت

در بسیاری از کشورها و از جمله در آمریکا پس از آنکه پتنت به ثبت رسید تنها زمانی حفاظت پتنتی اجرا می شود که هزینه های تمدید پتنت (Renewals) توسط مالک پتنت در کشور مورد نظر پرداخت شود. عدم پرداخت به موقع هزینه‌های تمدید پتنت در یک کشور، می تواند سبب انقضای برگشت ناپذیر پتنت در این کشور شود. با توجه به هزینه‌هایی که تمدید پتنت به مالک آن تحمیل می کند تنها تعداد کمی از پتنت‌ها به حداکثر سن خود یعنی 20 سال می‌رسند.
مفهوم «تمدید پتنت» به عنوان شاخص ارزش پتنت، اولین بار در سال 1986 معرفی شد. اصولا مالک پتنت تنها هنگامی زیر بار هزینه‌های تمدید پتنت خواهد رفت که برای اختراع پتنت شده خود، ارزش اقتصادی متصور باشد و بازار این هزینه‌ها را توجیه کند. در حقیقت زمانیکه مالک پتنت هزینه های تمدید آن را می پردازد بدان معنی است که او پیش بینی می‌کند حداقل این هزینه ها (از طریق کاربرد این فناوری در محصول مشخصی که منجر به سود می شود یا از لیسانس دهی آن به شخص ثالث و یا به عنوان جزئی از یک سبد بزرگ پتنتی که قابلیت بهره برداری تجاری دارد ) قابل برگشت است. بنابراین در مورد یک پتنت خاص، خواه این پتنت در تمام دوره 20 سال تمدید شود و خواه قبل از رسیدن به پایان این دوره منقضی شود مفهوم تمدید پتنت به نظر می رسد شاخص خوبی برای بیان ارزش پتنت باشد که این مسئله بصورت تجربی هم تایید شده است. نتایج مطالعه ی انجام شده در این زمینه حاکی از آن است که بیش از نصف پتنت های مورد بررسی، بعد از 8 سال تمدید نمی شود. در حالیکه تنها 25 درصد پتنت ها بعد از 12 سال تمدید شده اند و دارای اعتبار هستند. این ارقام بخوبی نشان می دهد که تنها تعداد محدودی از پتنت ها دوره 20 ساله را طی می کنند. البته این شاخص مشکلاتی هم دارد. نخست اینکه اطلاعات سابقه تمدید یک پتنت تنها با گذشت زمان مشخص می شود که این مسئله از معایب این شاخص نسبت به سایر شاخص‌ها می باشد. مسئله دیگر این است که داده های مربوط به تمدید پتنت، در تمام دفاتر ثبت اختراع به راحتی در دسترس نیست.

2-3- تعداد ارجاعات به پتنت

مخترعان باید دانش قبلی (Prior art) اختراع خود را از طریق ارجاع به پتنت های دیگر، تشریح کنند. بطوریکه سند پتنت، اطلاعات مفیدی را در زمینه دامنه نفوذ فناوری ارائه می دهد. اصولا در ارزشگذاری پتنت، forward citation و backward citation دو شاخصی است که مورد توجه قرار گرفته اند. منظور از عبارت اول، تعداد پتنت هایی است که به پتنت مورد نظر ارجاع می دهند که ما آن را «تعداد ارجاعات به پتنت» نامگذاری می کنیم. عبارت دوم هم به معنای تعداد پتنت هایی است که پتنت مورد نظر به آنها ارجاع داده است و ما آن را «تعداد مراجع پتنت» می نامیم. در ادامه این دو شاخص بررسی خواهد شد.
هر چقدر به یک پتنت بیشتر ارجاع داده شود نشان دهنده اهمیت بیشتر آن است همچنانکه این مسئله در مورد مقالات علمی نیز مطرح است. بطوریکه مشاهده شده است تعداد پتنت‌های که به یک پتنت ارجاع می‌دهند شدیدا با ارزش اقتصادی آن پتنت ارتباط دارد. لذا تعداد مراجعی که به یک پتنت ارجاع می دهند غالبا به عنوان شاخص ارزش گذاری پتنت بکار می رود.

تعداد ارجاعات به پتنت شاخص مهمی است که برای ارزش‌گذاری پتنت استفاده می‌شود به طوری که هر چقدر به یک پتنت بیشتر ارجاع داده شود نشان از اهمیت بیشتر آن است و شدیدا با ارزش اقتصادی آن پتنت ارتباط دارد

شاخص «تعداد ارجاعات به پتنت» اولین بار در سال 1990 معرفی شد و در سال های بعد از طریق مطالعات زمینه یابی (survey) متعددی که انجام شد اعتبار آن به عنوان شاخص ارزش گذاری پتنت تایید شد.
استدلال هایی که در زمینه اعتبار مفهوم «تعداد ارجاعات به پتنت»به عنوان شاخص ارزش پتنت، مطرح می‌شود عبارتند از: نخست اینکه این مفهوم نشان دهنده ادامه تحقیقات در زمینه این فناروی و انجام سرمایه گذاری برای توسعه آن است که خود بیان کننده بازار بالقوه فناوری می باشد؛ دوم اینکه وقتی به پتنتی در پتنت های بعدی ارجاع داده می شود بدان معنی است که این پتنت توسط بررسی کننده های دفاتر ثبت اختراع مورد استفاده قرار گرفته است تا تعداد ادعاهای پتنت های بعدی به سود جامعه، محدود شود. از این منظر، مفهوم «تعداد ارجاعات به پتنت» بیان کننده هم ارزش خصوصی و هم ارزش اجتماعی اختراعات می باشد.
بهرحال مشکل اصلی این است که این شاخص در طول زمان قابل محاسبه است و گاهی اوقات مدتها بعد از فایلینگ پتنت، گرنت آن یا حتی پایان دوره آن محاسبه می شود. یکی از راه حل ها برای رفع مشکل محاسبه تعداد مراجعی که به یک پتنت ارجاع می دهند این است که این مراجع در یک زمان مشخصی (بطور مثال در طی 5 سال نخست از زمان انتشار پتنت) محاسبه شود.
رابطه ای که معمولا برای محاسبه «تعداد ارجاعات به پتنت» بکار می رود بصورت رابطه 1 است:
filereader.php?p1=main_a25d2a4d3f57a81cf
محدودیت زمانی اغلب 5 سال بعد از انتشار پتنت می باشد. همچنانکه محاسبات اداره ثبت اختراع و علائم تجاری آمریکا حاکی از آن است که بیش از 50 درصد مراجعی که به یک پتنت در طول تمام عمر آن، ارجاع می دهند در 5 سال نخست از انتشار آن رخ می دهد.

2-4- تعداد مراجع پتنت

تعداد مراجع یک پتنت بیان کننده تعداد پتنت‌های قبلی است که در این پتنت به آنها ارجاع داده شده است. این شاخص درباره پیش زمینه فناوری اختراع، اطلاعات ارائه می دهد. منطق شاخص «تعداد مراجع پتنت» مبهم می باشد زیرا ظاهرا دو مسئله متناقض را بیان می کند. از یک طرف تعداد مراجع انعکاس دهنده دامنه اختراع می باشد همچنانکه بررسی کننده های اداره ثبت پتنت ممکن است مراجع بیشتری را در صورت گستردگی دامنه اختراع لحاظ کنند. از طرف دیگر تعداد مراجع بیشتر سبب می شود تا محتوی پتنت محدودتر شود و لذا ارزش احتمالی آن کاهش یابد.
بهرحال شاخص «تعداد مراجع پتنت» در مقایسه با شاخص «تعداد ارجاعات به پتنت» راحتر محاسبه می شود چنانکه این شاخص مستقیما از سند پتنت بدست می آید. محققان نشان داده اند که این شاخص با ارزش پتنت همبستگی مثبت دارد.

2-5- تعداد مراجع غیر پتنتی

ممکن است یک پتنت علاوه بر پتنت‌های دیگر، به مراجع دیگری هم که اغلب مقالات علمی هستند ارجاع بدهد. لذا «تعداد مراجع غیر پتنتی» (Non-patent literature یا NPL) هم می تواند یکی از شاخص های کیفیت پتنت باشد.
اما با توجه به اینکه مراجع غیر پتنتی الزاما مقالات عملی نیستند لذا نمی توان مستقیما برای اندازه گیری ارتباط علمی پتنت بکار برد. بطور مثال بر طبق مطالعه ای که در آن 100 پتنت دارای مراجع غیر پتنتی، بررسی شده است 60 درصد مراجع غیر پتنتی، شامل مقالات علمی و فنی می باشد 40 درصد باقیمانده در برگیرنده مقالات تجاری، استاندارادها و غیره می باشد. بهرحال مشابه با مراجع پتنتی، تعداد ارجاع بیشتر به مقالات علمی ممکن است نشان دهنده ارزش نسبتا بیشتر پتنت باشد.

یک پتنت ممکن است علاوه بر پتنت ها، به مراجع دیگری هم که اغلب مقالات علمی هستند ارجاع بدهد. لذا تعداد مراجع غیر پتنتی هم می تواند یکی از شاخص های کیفیت پتنت باشد.

2-6- دعاوی قضائی یا اعتراض به پتنت

شاخص دیگر برای ارزش گذاری پتنت، «اعتراض به پتنت» (Legal disputes یا oppositions) می باشد. این شاخص اولین بار در سال 1989 معرفی و کارایی آن نشان داده شد. در سال‌های بعد مطالعات، همبستگی مثبت بین شاخص «اعتراض به پتنت» و ارزش پتنت را نشان داد. این شاخص تا حدودی به سیستم ثبت اختراع در اروپا (EPO) و ایالات متحده اختصاص دارد زیرا در این سیستم شخص ثالث می تواند در ظرف 9 ماه پس از گرنت پتنت نسبت به آن اعتراض کند. البته در ایالات متحده آمریکا، با توجه به اینکه اعتراض به پتنت از طرف شخص ثالث از طریق دادگاه قابل پیگیری است معمولا شاخص «هزینه های دعاوی قضائی» (Litigation fees) بکار می رود.
معرفی شاخص «اعتراض به پتنت» به این دلیل است که این اعتراض نشان می دهد که برای اختراع بازاری وجود دارد و لذا هم مالک پتنت و هم طرف معترض برای حفظ حقوق خود حاضر به تحمل هزینه‌های اضافی هستند. بنابراین می توان گفت تنها پتنت هایی که دارای اثرات منفی بر بازار رقابت هستند و بنابراین ارزش اقتصادی دارند مورد اعتراض قرار خواهند گرفت. با توجه به این مسئله می توان بیان کرد که اعتراض به یک پتنت، نشان دهنده ارزش آن پتنت می باشد. بعلاوه در صورت که اصالت پتنت پس از اعتراض تایید شود قوی بودن پتنت ثابت می شود که این مسئله به مالک پتنت، چشم انداز سودآوری زیاد را نوید می دهد. در این راستا، برخی از محققان نشان داده اند که پتنت¬هایی که مورد اعتراض واقع شده اند و یا دعوی قضائی علیه آنها صورت گرفته است دارای مشخصات ویژه ای هستند و از ارزش بیشتری برخوردار هستند. به عبارت دیگر احتمال اینکه پتنت‌های ارزشمندتر مورد اعتراض قرار گیرند بیشتر است.
البته در عمل اعتراض به پتنت نسبتا کم اتفاق می افتد. بررسی که در این زمینه در سال 2003 انجام شده است حاکی از آن است که تنها حدود 8 درصد کل پتنت‌های اداره ثبت پتنت اروپا مورد اعتراض قرار می گیرد. یا گزارش دیگری نشان می دهد که در سال 2006، نرخ اعتراض به پتنت های ثبت شده در اداره ثبت پتنت اروپا 4/5 درصد بود (حدود 2990 پتنت مورد اعتراض قرار گرفت). در مورد پتنت هایی که در این اداره مورد اعتراض قرار می گیرند تقریبا یک سوم این پتنت ها لغو می شوند یک سوم آنها بدون تغییر باقی می مانند و یک سوم دیگر اصلاح می شوند.
در سیستم اداره ثبت اختراع و علائم تجاری آمریکا، در صورتیکه شخص ثالثی نسبت به یک پتنت گرنت شده اعتراض داشته باشد به دو طریق می تواند اقدام کند: 1- می تواند اعترض خود را بصورت قضائی از طریق دادگاه های فدارل پیگیری کند 2- از اداره ثبت اختراع و علائم تجاری آمریکا درخواست «بررسی مجدد» (Re-examination) نماید. نرخ «بررسی مجدد» در این اداره در فاصله سال های 1981 تا 1998، برابر 3/0 درصد پتنت های گرنت شده گزارش شده است در حالیکه در اداره ثبت اختراع اروپا در فاصله زمانی یاد شده متوسط نرخ اعتراض 6/8 درصد پتنت‌های گرنت شده بوده است. بهرحال در حالت کلی تعداد دعاوی قضائی پتنت از سال 1985 تا 2000 بطور قابل توجهی افزایش یافته است هر چند این تعداد نسبت به تعداد پتنت های صادر شده ثابت باقی مانده است.

معرفی شاخص «اعتراض به پتنت» به این دلیل است که این اعتراض نشان می دهد که برای اختراع بازاری وجود دارد و لذا هم مالک پتنت و هم طرف معترض برای حفظ حقوق خود حاضر به تحمل هزینه های اضافی هستند.


کم بودن تعداد اعتراض‌ها به پتنت، نشان می دهد که در مورد اکثر پتنت‌ها، نمی توان با این شاخص ارزش پتنت را ارزیابی کرد.

2-7- اندازه خانواده پتنت

این شاخص ارزش گذاری پتنت در سال 1996 معرفی شد. منظور از «اندازه خانواده پتنت» (Family size) تعداد کشورهایی است که در آنها این پتنت به ثبت رسیده است. انتخاب این شاخص بر این اساس است که زیاد بودن تعداد کشورهایی که این پتنت در آنها ثبت شده است نشان دهنده ارزش اقتصادی بیشتر آن است. از آنجاکه هزینه های ثبت پتنت در کشورهای مختلف زیاد می باشد لذا پیش بینی می شود که مالکان پتنت تنها در صورتی اقدام به این کار می کنند که بازار به قدر کافی بزرگی برای فناوری عرضه شده در پتنت وجود داشته باشد. این منطق ارتباط نزدیکی با تصمیم برای تمدید یک پتنت دارد یعنی برخوردار شدن از حفاظت قانونی از پتنت در بیش از یک کشور و حفظ این حفاظت، هزینه بر می باشد. همچنین این منطق در مورد پتنت¬های به اصطلاح سه گانه (Triadic patents) که ثبت آنها همزمان در دفاتر ثبت اختراع اروپا، آمریکا و ژاپن انجام می شود نیز صدق می کند.
بنابراین حوزه جغرافیایی حفاظت از اختراع، انعکاس دهنده میزان بازار یک اختراع می باشد. به عبارت دیگر هر چه تعداد کشورهایی که در آنها حفاظت از اختراع صورت گرفته است بیشتر باشد پتانسیل آن برای تجاری سازی و کسب سود بیشتر است. شواهد محکمی وجود دارد که نشان می دهد اندازه خانواده پتنت منعکس کننده ارزش اقتصادی آن می باشد. بطور مثال تحقیقی که در سال 2004 برروی پتنت های ثبت شده در دفاتر ثبت اختراع آمریکا انجام شد نشان می دهد که همبستگی مثبت قوی بین ضریب کیفیت پتنت و اندازه خانواده آن وجود دارد. مطالعه دیگری که در سال 2000 انجام شده است گزارش می‌کند که ارتباط مثبتی بین اندازه خانواده پتنت و احتمال گرنت پتنت در دفتر ثبت اختراع اروپا وجود دارد. همچنین مطالعاتی دیگری انجام شده است که نشان می‌دهد بزرگی خانواده پتنت قویا با ارزش اقتصادی آن همبسته است.

منظور از «اندازه خانواده پتنت»، تعداد کشورهایی است که در آنها این پتنت به ثبت رسیده است. انتخاب این شاخص بر این اساس است که زیاد بودن تعداد کشورهایی که این پتنت در آنها ثبت شده است نشان دهنده ارزش اقتصادی بیشتر آن است.

در مقایسه با داده های مربوط به شاخص «تمدید پتنت» و «تعداد ارجاعات به پتنت» که در طول زمان بدست می آیند تعداد کشورهایی که در آنها، برای ثبت پتنت اقدام می شود از لحاظ زمان زودتر مشخص می شود. این مسئله سبب می شود که داده های این شاخص در اوایل سن پتنت بدست آید.