برترین کاربران هفتگی این مقاله

از ۱۳۹۸/۰۴/۲۹ تا ۱۳۹۸/۰۵/۰۴

هیچ کاربری در این بازه زمانی وجود ندارد

مقالات مرتبط
آمار مقاله
  • بازدید کل ۲,۹۰۶
  • بازدید این ماه ۴۸
  • بازدید امروز ۱
آمار آزمون مقاله
  • کل شرکت کنندگان ۸۲
  • قبول شدگان ۶۸
  • شرکت کنندگان یکتا ۵۸
  • میانگین درصد شرکت کنندگان ۷۴
واژه نامه فناوری نانو

نانو

nano

پيشوندي به معناي يک بيليونم يا (000،000،000،1/1). در متون فناوري‌نانو، معمولا براي مشخص کردن يک واحد اندازه‌گيري برابر با 10 به توان منفي 9 متر استفاده مي‌شود.

سطح مقاله

پیشرفته 2

نویسندگان
کلمات کلیدی
امتیاز کاربران

مدل فرایند تجاری‌سازی اختراع در دانشگاه‌های آمریکا (3)

تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی، به دلیل درآمدزایی و ایجاد کسب و کار و مشاغل جدید از اهمیت ویژه‌ای برای دانشگاه‌ها برخوردار است. علی‌رغم این اهمیت، شناخت کمی از فرآیند تجاری‌سازی دستاوردهای دانشگاهی وجود دارد. در این مقاله و در دو مقاله بعدی، نحوه تجاری‌سازی اختراعات در دانشگاه‌های آمریکا بررسی می‌شود. هر چند انتقال فناوری از آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی دولتی ایالات متحده به بخش خصوصی جهت تجاری‌سازی، تاریخچه طولانی در این کشور دارد اما سرعت انتقال فناوری در ایالات متحده طی 30 سال گذشته با تصویب «لایحه اصلاحات قانون پتنت و علامت تجاری» معروف به قانون بای-دال در سال 1980 به مرور مساعدتر شده است. انتقال فناوری در دانشگاه‌های ایالات متحده، عمدتاً بر عهده دفاتر انتقال فناوری (TTO) یا دفاتر نوآوری و تجاری‌سازی (OIC) است. برای تشریح فرآیند انتقال فناوری در دانشگاه‌های آمریکا، مدل‌هایی ارائه شده است اما با توجه به تفاوت ساختار دانشگاه‌های ایالات متحده، مدل‌های به کار گرفته شده در هر دانشگاه تفاوت‌هایی با سایر دانشگاه‌ها دارد و مدل واحدی که این تفاوت‌ها و ظرافت‌های انتقال فناوری را نشان دهد، وجود ندارد. مدل سنتی، مدلی است که عمدتاً در مقالات و نشریات برای تشریح فرآیند انتقال فناوری ارائه شده است. این مدل خطی دارای مشکلات و ضعف‌هایی است به طوری که مدل جدید با هدف مرتفع کردن آن‌ها، ارائه شده است. در مقالات پیش‌رو، مدل سنتی و مدل جدید تشریح خواهد شد.
1- مدل جدید انتقال فناوری در دانشگاه‌های آمریکا
این مدل با توسعه مدل سنتی و در راستای برطرف کردن محدودیت‌های آن ارائه شده است. این مدل در شکل 1 نشان داده شده است. در این شکل پیکان‌های خط پیوسته، نشان‌دهنده فرآیند انتقال فناوری و پیکان‌های خط چین نشان‎دهنده عوامل تأثیرگذار بر این فرآیند‌ها هستند.
مدل جدید هم مثل مدل سنتی با انجام کشف علمی آغاز می‌شود، اما مدل جدید بین مخترعان مختلفی که در عمل وجود دارند یعنی محققان دانشگاهی، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و تیم‌های تحقیقاتی، تفاوت قائل می‌شود. همچنین در آغاز این مدل، منابع محتملی که با تأمین بودجه، انجام اختراع را تسهیل می‌کنند از قبیل قراردادهای فدرال، گرنت‌های فدرال، گرنت‌های خصوصی، قراردادهای مشارکتی، هدایا و سرمایه‌های خطرپذیر نشان داده شده است.
مدل سنتی، فرایند انتقال فناوری را بیش از حد ساده‌سازی کرده است، به طوری که این مدل بسیاری از جزئیات و اقداماتی را که در عمل صورت می‌گیرد، نمایش نمی‌دهد. جهت تکمیل مدل سنتی، «مدل جدید» ارائه شده است.

filereader.php?p1=main_c4ca4238a0b923820
شکل 1- مدل جدید انتقال فناوری دانشگاه‎های آمریکا [1]
بعد از انجام اختراع، فرآیند انتقال فناوری یکی از دو مسیر زیر را طی خواهد کرد:
• مطابق مرحله 1 فرآیند در شکل 1، مخترع تصمیم می‌گیرد که اختراع خود را به دفتر TTO دانشگاه افشا کند.
• مطابق مرحله 2 فرآیند شکل 1، مخترع اختراع خود را به دفتر TTO افشا نمی‌کند و در حقیقت این دفتر را دور می‌زند.
تصمیم مخترع مبنی بر افشا اختراع، تحت تأثیر سیستم تشویقی و فضای دانشگاه است که این مسأله با پیکان‎های خط چین در شکل 1 نشان داده شده است. در صورتی که دانشگاه دارای سیستم تشویقی باشد، به طوری که مشوق‌های لازم را جهت مشارکت دانشکده‌ها در فعالیت‌های تجاری‌سازی ارائه کند، در آن صورت احتمال افشا اختراع توسط مخترعان و مشارکت آن‌ها در انتقال رسمی فناوری، بیشتر خواهد بود. برعکس، در صورتی که موانع و معایب بسیاری در انتقال فناوری از طریق دفتر TTO و مسیرهای رسمی وجود داشته باشد، ممکن است مخترع از افشا اختراع اجتناب کند و مسیرهای غیررسمی را در پیش بگیرد.
بعد از افشای اختراع به دفتر انتقال فناوری، این دفتر پتانسیل تجاری‌سازی اختراع از جمله زمان لازم برای ورود اختراع به بازار و پتانسیل بازار آن را ارزیابی خواهد کرد. در صورتی که تصمیم به پیگیری اختراع بگیرد، موضوع مالکیت اختراع مطرح خواهد شد. همان طور که در شکل 1 مشخص است و با توجه به این که تأمین بودجه از طرف دولت فدارال هنوز رایج‌ترین منبع تأمین بودجه است، این امکان وجود دارد که به جای حفظ مالکیت اختراع توسط دانشگاه (مرحله 4 فرآیند)، دولت فدرال مالکیت آن را به عهده بگیرد (مرحله 3 فرآیند). همان طور که بیان شد، منابع دیگری برای تأمین بودجه وجود دارد. در صورتی که تأمین بودجه از طرف منابع خصوصی باشد (یعنی گرنت‌های خصوصی، قراردادهای مشارکتی و هدایا)، مالکیت اختراع برای دانشگاه خواهد بود. فرآیند بعدی (مرحله 6 فرآیند در شکل 1)، تصمیم‌گیری در مورد نحوه تجاری‌سازی اختراع توسط TTO است.
هنگامی که بودجه اختراع به صورت فدرالی تأمین شود، بر طبق قانون بای-دال ممکن است یکی از دو مسیر زیر دنبال شود:
• دانشگاه می‌تواند مالکیت اختراع را نپذیرد و آژانس فدرال تأمین‌کننده بودجه (Federal funding agency) می‌تواند مالکیت اختراع را درخواست کند (مرحله 3 فرآیند).
• دانشگاه می‌تواند مالکیت اختراع را حفظ کند (مرحله 4 فرآیند).
در صورتی که دانشگاه از حفظ مالکیت اختراع امتناع کند، مسئولیت آن بر طبق قانون به آژانس فدارل تأمین‎کننده بودجه اختراع واگذار می‌شود. در این صورت بر طبق قانون بای-دال، این آژانس سه گزینه پیش‎رو خواهد داشت (مرحله 5 فرآیند):
• اختراع را تحت مالکیت عمومی (Public domain) قرار دهد که در این صورت فرآیند انتقال فناوری پایان می‌یابد.
• مالکیت اختراع را در صورت تأیید دانشگاه به مخترع یا مخترعان واگذار کند. در آن صورت مخترع می‌تواند شخصاً برای تقاضای پتنت اقدام کند.
• خود، مالکیت اختراع را به عهده بگیرد و برای تقاضای پتنت اقدام کند.
اگر دانشگاه مالکیت اختراع را بر عهده بگیرد، در آن صورت در مورد نحوه تجاری‌سازی آن تصمیم‌گیری خواهد کرد (مرحله 6 فرآیند):
• در برخی موارد، ایجاد شرکت انشعابی یا تازه تأسیس بهترین روش توسعه اختراع در نظر گرفته می‌شود.
• در موارد دیگر، دانشگاه در بین شرکت‌ها و کارآفرین‌هایی که می‎توانند فناوری را توسعه دهند، بازاریابی می‌کند.
• همچنین ممکن است که دانشگاه اقدام به کسب حفاظت مالکیت فکری در قالب پتنت، کپی رایت، علائم تجاری، اسرار تجاری و غیره کند.
• ممکن است دانشگاه با تأیید آژانس فدرال تأمین‎کننده بودجه، مالکیت اختراع را به مخترع واگذار کند.
• در صورتی که بودجه اختراع به صورت فدرال تأمین نشده باشدف ممکن است که دانشگاه اجازه دهد تا اختراع در حوزه مالکیت عمومی قرار گیرد. این مورد به طور معمول زمانی اتفاق می‌افتد که اختراع ارزش تجاری قابل توجهی نداشته باشد یا برای آن علاقه و نیازی در بازار وجود نباشد.
تصمیم دانشگاه مبنی بر حفظ یا عدم حفظ مالکیت اختراع، تا حدود زیادی به سیاست‌های انتقال فناوری دانشگاه بستگی دارد. برخی از دانشگاه‌ها ممکن است بیشتر رویکرد عدم مداخله را در پیش بگیرند و فعالیت‌های خود را بیشتر بر روی انجام تحقیقات متمرکز کنند و تصمیم‌گیری در مورد نحوه برخورد با اختراع را به آژانس فدرال واگذار کنند. دانشگاه‌های دیگر ممکن است ترجیح بدهند که مالکیت اختراع را حفظ کنند و لذا مسئولیت تجاری‌سازی آن را بر عهده بگیرند.
فرایند بازاریابی اختراع، کسب حفاظت مالکیت فکری و مذاکرات موافقت‎نامه‌های لیسانس‎دهی و نیز درآمدهای مالی، الزاماً مسیر خطی را طی نمی‌کند. این فرآیندها می‌توانند همپوشانی داشته باشند و هم‌زمان رخ بدهند (مرحله 7 فرآیند):
• اختراع می‌تواند پیش از کسب حفاظت مالکیت فکری، بازاریابی شود. این امر زمانی رخ می‌دهد که دانشگاه بخواهد قبل از این که زمان و منابع قابل توجهی را صرف حفاظت اختراع بکند، تمایل بازار برای اختراع را اندازه‌گیری کند. از طرف دیگر، در صورتی که اختراع به صورت ویژه‌ای نویدبخش باشد، ممکن است که دانشگاه قبل یا حتی حین بازاریابی و جستجوی سرمایه‌گذارن بالقوه، برای پتنت، کپی رایت و غیره اقدام کند. دانشگاه می‌تواند قبل از تکمیل فرآیند حفاظت مالکیت فکری، با موفقیت برای اختراع بازاریابی کندف با شرکت یا کارآفرین مطلوب ارتباط برقرار کند و مذاکرات لیسانس‌دهی را آغاز کند.
• اگر آژانس فدرال مالکیت اختراع را بر عهده بگیرد، گام بعدی آن تقاضای پتنت است.
• به طور مشابه، اگر مخترع مالکیت اختراع را کسب کند، احتمالاً قبل از آغاز گام‎های تجاری‌سازی و توسعه اختراع، برای حفاظت مالکیت فکری اقدام خواهد کرد.
بعد از این که فناوری تحت حفاظت قرار گرفت و با موفقیت بازاریابی شد و موافقت‌نامه لیسانس‌دهی منعقد شد، لیسانس این فناوری به طور رسمی به یک شرکت، سازمان یا کارآفرین اعطا می‌شود. به عبارت دیگر:
• در صورتی که فناوری به یک کارآفرین مثل عضو دانشکده اختراع‌کننده یا طرف خارجی لیسانس‌دهی شود، شرکت انشعابی یا تازه تأسیس بر اساس این اختراع ایجاد خواهد شد (مرحله 8 فرآیند).
• در صورتی که لیسانس فناوری به یک شرکت موجود اعطا شود، در آن صورت این شرکت فناوری را مورد بهره‌برداری قرار خواهد داد. البته باید توجه داشت که فناوری‌ها عموماً در این مرحله تکمیل نبوده و نیازمند توسعه بیشتر قبل از ورود به بازار است (مرحله 9 فرآیند).
در صورتی که تصمیم به دور زدن دفتر TTO بگیرد (مرحله 2 فرآیند)، فرآیند انتقال فناوری از طریق مکانیسم‌های غیررسمی انجام خواهد شد. مکانیسم‌های غیررسمی انتقال فناروی دربر گیرنده مشاوره، چاپ نشریات مشترک، ارائه در کنفراس و سایر فرآیندهای ارتباطاتی بین اعضای دانشکده و صنعت است.
انتقال فناوری غیررسمی نسبت به انتقال رسمی انتزاعی‌تر است زیرا در انتقال غیررسمی تبادل ایده و دانش به جای مالکیت یک اختراع خاص صورت می‌گیرد.
به هر حال مشابه با مسیر انتقال فناوری رسمی، انتقال ایده‌ها و دانش از طریق مکانیسم‌های غیررسمی می‌تواند نتایج زیر را در پی داشته باشد:
• ایجاد شرکت انشعابی یا یک شرکت تازه تأسیس با استفاده از دانش انتقال یافته از محقق دانشگاهی (مرحله 10 فرآیند)
• بهره‌برداری از اکتشاف، ایده یا دانش محققان دانشگاهی توسط شرکت‌های موجود (مرحله 11 فرآیند)
• سایر روش‎های انتشار دانش از قبیل افشا اختراع به صورت عمومی و قرار دادن آن در حوزه مالکیت عمومی
با انتخاب مسیر غیررسمی انتقال فناوری توسط محققان دانشگاهی، آن‌ها می‌توانند از روابط‌شان با صنعت بهره ببرند و مستقیماً ایده یا کشف خود را به آن‌ها عرضه کنند. یا این که ممکن است یک فرد شاغل در صنعت با این دانشگاه راجع به یک ایده یا زمینه تحقیقاتی ارتباط برقرار کند، بنابراین یک جریان ارتباطاتی دو طرفه آغاز می‌شود. در حقیقت شرکت به منابع علمی و اختراعات دانشگاه دسترسی پیدا می‌کند. از طرفی محققان دانشگاه هم این فرصت را خواهند داشت تا دانش خود را با صنعتی که می‌تواند از آن بهره‌برداری کند، به اشتراک بگذارند، بدون این که در بند تشریفات اضافی دفتر انتقال فناوری گرفتار شوند. همچنان که قبلاً بیان شد، تصمیم‌گیری در مورد انتقال فناوری رسمی ممکن است به مشوق‌های ارائه شده در این زمینه وابسته باشد.
همچنین اصول شرکت دریافت‌کننده فناوری، در مورد تصمیم آن‌ها در زمینه انتقال غیررسمی فناوری تأثیر خواهد گذاشت. شرکت‌هایی که مجاور دانشگاه‌های تحقیقاتی هستند و شرکت‌هایی که ارتباط کاری درازمدت و خوبی با دانشگاه‌ها داشته‌اند، احتمال بیشتری دارد که با محققان دانشگاه جهت انتقال غیررسمی فناوری همکاری کنند.
محققان دانشگاه و شرکت دریافت‌کننده فناوری جهت توسعه فناوری، در قالب همکاری صنعت-دانشگاه، اغلب یک ارتباط کاری مستمری دارند. اصول شرکت و دانشگاه باید در راستای حفظ این مشارکت باشد تا فعالیت‌های انتقال فناوری با موفقیت همراه شود.
همکاری صنعت-دانشگاه می‎تواند دربرگیرنده قراردادهای تحقیقاتی، مشاوره، تأسیس آزمایشگاه‌های مشترک و سایر موارد مشارکت باشد (مرحله 12 فرایند). این همکاری‌ها می‌تواند از طریق مکانیسم‌های رسمی و غیررسمی انتقال فناوری صورت بگیرد. حفظ این روابط در طول زمان می‌تواند تضمین‌کننده همکاری محققان دانشگاه و صنعت برای توسعه اختراعات ناقص و ورود آن‌ها به بازار و در نتیجه ایجاد بنیانی برای فعالیت‌های انتقال فناوری در آینده باشد.
همان‌طور که مشخص شد، مدل جدید انتقال فناوری، بسیاری از فرآیندهای مدل سنتی را دربر می‌گیرد اما آن‌ها را بسط می‌دهد و جزئیات بیشتری از انتقال فناوری را در عمل لحاظ می‎کند. انتقال فناوری یک فرآیند پیچیده و پویا است لذا هیچ مدلی نمی‎تواند به تنهایی تمام ظرافت‌های آن را به طور کامل نشان دهد. به هر حال مدل جدیدی که ارائه شد، بسیاری از معایب مدل سنتی را برطرف می‌کند.

نتیجه‌گیری
همان طور که ذکر شد، تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی، به دلیل درآمدزایی و ایجاد کسب و کار و مشاغل جدید از اهمیت ویژه‌ای برای دانشگاه‌ها برخوردار است. اما علی‌رغم این اهمیت، دانشگاه‌های کشور ما دارای چارچوب مشخصی در زمینه تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی خود نیستند و همچنین به نظر می‌رسد در بین محققان و دانشگاهیان کشور، شناخت کافی از فرآیند تجاری‎سازی در دانشگاه‌های معتبر دنیا وجود ندارد. بدین منظور و در راستای افزایش آگاهی و اطلاعات دانشجویان، پژوهشگران و محققان دانشگاه و با نگارش سه مقاله، نحوه تجاری‌سازی اختراعات در دانشگاه‎های آمریکا بررسی شد. هرچند انتقال فناوری از آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی دولتی ایالات متحده به بخش خصوصی جهت تجاری‌سازی، تاریخچه طولانی در این کشور دارد اما سرعت انتقال فناوری در ایالات متحده طی 30 سال گذشته با تصویب «لایحه اصلاحات قانون پتنت و علامت تجاری» معروف به قانون بای-دال در سال 1980 به مرور مساعدتر شده است. انتقال فناوری در دانشگاه‎های ایالات متحده، عمدتاً بر عهده دفاتر انتقال فناوری (TTO) یا دفاتر نوآوری و تجاری‌سازی (OIC) است. برای تشریح فرآیند انتقال فناوری در دانشگاه‌های آمریکا، مدل‌هایی ارائه شده است اما با توجه به تفاوت ساختار دانشگاه‌های ایالات متحده، مدل‌های به کار گرفته شده در هر دانشگاه تفاوت‌هایی با سایر دانشگاه‌ها دارد و مدل واحدی که این تفاوت‌ها و ظرافت‌های انتقال فناوری را نشان دهد، وجود ندارد. مدل سنتی، مدلی است که عمدتاً در مقالات و نشریات برای تشریح فرآیند انتقال فناوری ارائه شده است. مدل سنتی، فرایند انتقال فناوری را بیش از حد ساده‌سازی کرده است به طوری که این مدل بسیاری از جزئیات و اقداماتی را که در عمل صورت می‌گیرد، نمایش نمی‌دهد. جهت تکمیل مدل سنتی، «مدل جدید» ارائه شده است. همان طور که مشخص شد، مدل جدید انتقال فناوری، بسیاری از فرآیندهای مدل سنتی را دربر می‌گیرد اما در عین حال آن‌ها را بسط می‌دهد و جزئیات بیشتری از انتقال فناوری را در عمل لحاظ می‌کند. انتقال فناوری یک فرآیند پیچیده و پویا است لذا هیچ مدلی نمی‎تواند به تنهایی تمام ظرافت‌های آن را به طور کامل نشان دهد. به هر حال مدل جدیدی که ارائه شد، بسیاری از معایب مدل سنتی را برطرف می‌کند.

منابـــع و مراجــــع

http://bae.uncg.edu/assets/research/econwp/2013/13-10.pdf

http://iranipservices.com/fa/public/js/ckfinder/userfiles/files/spin.pdf

http://www.fuentek.com/blog/2011/05/market-potential-key-patenting-factor

http://www.penerbit.utm.my/bookchapterdoc/FPPSM/bookchapter_fppsm04.pdf

http://www.insidepolitics.org/brookingsreports/University_Tech_Transfer.pdf