بعد از انجام اختراع، فرآیند انتقال فناوری یکی از دو مسیر زیر را طی خواهد کرد:
• مطابق مرحله 1 فرآیند در شکل 1، مخترع تصمیم می گیرد که اختراع خود را به دفتر TTO دانشگاه افشا کند.
• مطابق مرحله 2 فرآیند شکل 1، مخترع اختراع خود را به دفتر TTO افشا نمی کند و در حقیقت این دفتر را دور می زند.
تصمیم مخترع مبنی بر افشا اختراع، تحت تاثیر سیستم تشویقی و فضای دانشگاه می باشد که این مسئله با پیکان های خط چین در شکل 1 نمایانده شده است. در صورتیکه دانشگاه دارای سیستم تشویقی باشد بطوریکه مشوق های لازم را جهت مشارکت دانشکده ها در فعالیت های تجاری سازی ارائه کند در آنصورت احتمال افشا اختراع توسط مخترعان و مشارکت آنها در انتقال رسمی فناوری، بیشتر خواهد بود. برعکس در صورتیکه موانع و معایب بسیاری در انتقال فناوری از طریق دفتر TTO و مسیرهای رسمی وجود داشته باشد ممکن است مخترع از افشا اختراع اجتناب کند و مسیرهای غیر رسمی را در پیش بگیرد.
بعد از افشای اختراع به دفتر انتقال فناوری، این دفتر پتانسیل تجاری سازی اختراع از جمله زمان لازم برای ورود اختراع به بازار و پتانسیل بازار آن را ارزیابی خواهد کرد. درصورتیکه تصمیم به پیگیری اختراع بگیرد موضوع مالکیت اختراع مطرح خواهد شد. همانطور که در شکل 1 مشخص است و با توجه به اینکه تامین بودجه از طرف دولت فدارال هنوز رایج ترین منبع تامین بودجه می باشد این امکان وجود دارد که بجای حفظ مالکیت اختراع توسط دانشگاه (مرحله 4 فرآیند)، دولت فدرال مالکیت آن را به عهده بگیرد (مرحله 3 فرآیند). همانطور که بیان شد منابع دیگری برای تامین بودجه وجود دارد. در صورتیکه تامین بودجه از طرف منابع خصوصی باشد (یعنی گرنت¬های خصوصی، قراردادهای مشارکتی و هدایا)، مالکیت اختراع برای دانشگاه خواهد بود. فرآیند بعدی (مرحله 6 فرآیند در شکل 1)، تصمیم گیری در مورد نحوه تجاری سازی اختراع توسط TTO می باشد.
هنگامیکه بودجه اختراع بصورت فدرالی تامین شود بر طبق قانون بای-دال ممکن است یکی از دو مسیر زیر دنبال شود:
• دانشگاه می تواند مالکیت اختراع را نپذیرد و آژانس فدرال تامین کننده بودجه (Federal funding agency) می تواند مالکیت اختراع را درخواست کند (مرحله 3 فرآیند).
• دانشگاه می تواند مالکیت اختراع را حفظ کند (مرحله 4 فرآیند).
در صورتیکه دانشگاه از حفظ مالکیت اختراع امتناع کند مسئولیت آن بر طبق قانون به آژانس فدارل تامین کننده بودجه اختراع واگذار می شود. در این صورت بر طبق قانون بای- دال، این آژانس سه گزینه پیش رو خواهد داشت (مرحله 5 فرآیند):
• اختراع را تحت مالکیت عمومی (Public domain) قرار دهد که در اینصورت فرآیند انتقال فناوری پایان می یابد.
• مالکیت اختراع را در صورت تایید دانشگاه به مخترع یا مخترعان واگذار کند. در آنصورت مخترع می تواند شخصا برای تقاضای پتنت اقدام کند.
• خود مالکیت اختراع را به عهده بگیرد و برای تقاضای پتنت اقدام کند.
اگر دانشگاه مالکیت اختراع را بر عهده بگیرد در آنصورت در مورد نحوه تجاری سازی آن تصمیم گیری خواهد کرد (مرحله 6 فرآیند):
• در برخی موارد، ایجاد شرکت انشعابی یا تازه تاسیس بهترین روش توسعه اختراع در نظر گرفته می شود.
• در موارد دیگر، دانشگاه در بین شرکت ها و کارآفرین هایی که می توانند فناوری را توسعه دهند بازاریابی می کند.
• همچنین ممکن است که دانشگاه اقدام به کسب حفاظت مالکیت فکری در قالب پتنت، کپی رایت، علائم تجاری، اسرار تجاری و غیره نماید.
• ممکن است دانشگاه با تایید آژانس فدرال تامین کننده بودجه، مالکیت اختراع را به مخترع واگذار نماید.
• در صورتیکه بودجه اختراع بصورت فدرال تامین نشده باشد ممکن است که دانشگاه اجازه دهد تا اختراع در حوزه مالکیت عمومی قرار گیرد. این مورد بطور معمول زمانی اتفاق می افتد که اختراع ارزش تجاری قابل توجهی نداشته باشد یا برای آن علاقه و نیازی در بازار وجود نباشد.
تصمیم دانشگاه مبنی بر حفظ یا عدم حفظ مالکیت اختراع، تا حدود زیادی به سیاست های انتقال فناوری دانشگاه بستگی دارد. برخی از دانشگاه ها ممکن است بیشتر رویکرد عدم مداخله را در پیش بگیرند و فعالیت های خود را بیشتر بر روی انجام تحقیقات متمرکز کنند و تصمیم گیری در مورد نحوه برخورد با اختراع را به آژانس فدرال واگذار کنند. دانشگاه های دیگر ممکن است ترجیح بدهند که مالکیت اختراع را حفظ کنند و لذا مسئولیت تجاری سازی آن را بر عهده بگیرند.
فرایند بازاریابی اختراع، کسب حفاظت مالکیت فکری و مذاکرات موافقت نامه های لیسانس دهی و نیز درآمد های مالی، الزاما مسیر خطی را طی نمی کند. این فرآیند ها می توانند همپوشانی داشته باشند و همزمان رخ بدهند (مرحله 7 فرآیند):
• اختراع می تواند پیش از کسب حفاظت مالکیت فکری، بازاریابی شود. این امر زمانی رخ می دهد که دانشگاه بخواهد قبل از اینکه زمان و منابع قابل توجهی را صرف حفاظت اختراع بکند تمایل بازار برای اختراع اندازه گیری کند. از طرف دیگر در صورتیکه اختراع بصورت ویژه ای نویدبخش باشد ممکن است که دانشگاه قبل از و یا حتی حین بازاریابی و جستجوی سرمایه گذارن بالقوه، برای پتنت، کپی رایت و غیره اقدام نماید. دانشگاه می تواند قبل از تکمیل فرآیند حفاظت مالکیت فکری، با موفقیت برای اختراع بازاریابی کند با شرکت یا کارآفرین مطلوب ارتباط برقرار کند و مذاکرات لیسانس دهی را آغاز کند.
• اگر آژانس فدرال مالکیت اختراع را بر عهده بگیرد گام بعدی آن تقاضای پتنت است.
• بطور مشابه، اگر مخترع مالکیت اختراع را کسب کند احتمالا قبل از آغاز گام های تجاری سازی و توسعه اختراع، برای حفاظت مالکیت فکری اقدام خواهد کرد.
بعد از اینکه فناوری تحت حفاظت قرار گرفت و با موفقیت بازاریابی شد و موافقت نامه لیسانس‌دهی منعقد شد لیسانس این فناوری بطور رسمی به یک شرکت، سازمان یا کارآفرین اعطا می شود. به عبارت دیگر:
• در صورتیکه فناوری به یک کارآفرین مثل عضو دانشکده اختراع کننده یا طرف خارجی لیسانس‌دهی شود شرکت انشعابی یا تازه تاسیس بر اساس این اختراع ایجاد خواهد شد (مرحله 8 فرآیند).
• در صورتیکه لیسانس فناوری به یک شرکت موجود اعطا شود در آنصورت این شرکت فناوری را مورد بهره برداری قرار خواهد داد. البته باید توجه داشت که فناوری‌ها عموما در این مرحله تکمیل نبوده و نیازمند توسعه بیشتر قبل از ورود به بازار می باشند (مرحله 9 فرآیند).
در صورتیکه تصمیم به دور زدن دفتر TTO بگیرد (مرحله 2 فرآیند)، فرآیند انتقال فناوری از طریق مکانیسم‌های غیررسمی انجام خواهد شد. مکانیسم های غیررسمی انتقال فناروی در برگیرنده مشاوره، چاپ نشریات مشترک، ارائه در کنفراس و سایر فرآیندهای ارتباطاتی بین اعضای دانشکده و صنعت می باشد.
انتقال فناوری غیر رسمی نسبت به انتقال رسمی انتزاعی‌تر می باشد زیرا در انتقال غیر رسمی تبادل ایده و دانش بجای مالکیت یک اختراع خاص صورت می گیرد.
بهرحال مشابه با مسیر انتقال فناوری رسمی، انتقال ایده ها و دانش از طریق مکانیسم های غیر رسمی می تواند نتایج
زیر را در پی داشته باشد:
• ایجاد شرکت انشعابی یا یک شرکت تازه تاسیس با استفاد از دانش انتقال یافته از محقق دانشگاهی (مرحله 10 فرآیند).
• بهره برداری از اکتشاف، ایده یا دانش محققان دانشگاهی توسط شرکت های موجود (مرحله 11 فرآیند).
• سایر روش های انتشار دانش از قبیل افشا اختراع بصورت عمومی و قرار دادن آن در حوزه مالکیت عمومی
با انتخاب مسیر غیررسمی انتقال فناوری توسط محققان دانشگاهی،آنها می توانند از روابطشان با صنعت بهره ببرند و مستقیما ایده یا کشف خود را به آنها عرضه کنند. یا اینکه ممکن است یک فرد شاغل در صنعت با این دانشگاه راجع به یک ایده یا زمینه تحقیقاتی ارتباط برقرار کند بنابراین یک جریان ارتباطاتی دو طرفه آغاز شود. در حقیقت شرکت به منابع علمی و اختراعات دانشگاه دسترسی پیدا می کند از طرفی محققان دانشگاه هم این فرصت را خواهند داشت تا دانش خود را با صنعتی که می تواند از آن بهره برداری کند به اشتراک بگذارند بدون اینکه در بند تشریفات اضافی دفتر انتقال فناوری گرفتار شوند. همچنانکه قبلا بیان شد تصمیم گیری در مورد انتقال فناوری رسمی ممکن است به مشوق های ارائه شده در این زمینه وابسته باشد.
همچنین اصول شرکت دریافت کننده فناوری، در مورد تصمیم آنها در زمینه انتقال غیررسمی فناوری تاثیر خواهد گذاشت. شرکت هایی که مجاور دانشگاه های تحقیقاتی هستند و شرکت هایی که ارتباط کاری دراز مدت و خوبی با دانشگاه ها داشته‌اند احتمال بیشتری دارد که با محققان دانشگاه جهت انتقال غیررسمی فناوری همکاری کنند.
محققان دانشگاه و شرکت دریافت کننده فناوری جهت توسعه فناوری، در قالب همکاری صنعت- دانشگاه، اغلب یک ارتباط کاری مستمری دارند. اصول شرکت و دانشگاه باید در راستای حفظ این مشارکت باشد تا فعالیت های انتقال فناوری با موفقیت همراه شود.
همکاری صنعت-دانشگاه می تواند دربرگیرنده قراردادهای تحقیقاتی، مشاوره، تاسیس آزمایشگاه های مشترک و سایر موارد مشارکت باشد (مرحله 12 فرایند). این همکاری ها می تواند از طریق مکانیسم های رسمی و غیر رسمی انتقال فناوری صورت بگیرد. حفظ این روابط در طول زمان می تواند تضمین کننده همکاری محققان دانشگاه و صنعت برای توسعه اختراعات ناقص و ورود آنها به بازار و در نتیجه ایجاد بنیانی برای فعالیت های انتقال فناوری در آینده باشد.
همانطور که مشخص شد مدل جدید انتقال فناوری، بسیاری از فرآیند های مدل سنتی را در بر می گیرد اما آنها را بسط می دهد و جزئیات بیشتری از انتقال فناوری در عمل را لحاظ می کند. انتقال فناوری یک فرآیند پیچیده و پویا می باشد لذا هیچ مدلی نمی تواند به تنهایی تمام ظرافت های آن را بطورکامل نشان دهد. بهرحال مدل جدیدی که ارائه شد بسیاری از معایب مدل سنتی را برطرف می کند.

نتیجه گیری
همانطور که ذکر شد تجاری سازی دستاوردهای پژوهشی، به دلیل درآمدزایی و ایجاد کسب و کار و مشاغل جدید از اهمیت ویژه‌ای برای دانشگاه‌ها برخوردار است. اما علیرغم این اهمیت، دانشگاه‌های کشور ما دارای چارچوب مشخصی در زمینه تجاری سازی دستاوردهای پژوهشی خود نیستند و همچنین به نظر می‌رسد در بین محققان و دانشگاهیان کشور، شناخت کافی از فرآیند تجاری سازی در دانشگاه‌های معتبر دنیا وجود ندارد. بدین منظور و در راستای افزایش آگاهی و اطلاعات دانشجویان، پژوهشگران و محققان دانشگاه و با نگارش سه مقاله، نحوه تجاری‌سازی اختراعات در دانشگاه های آمریکا بررسی شد. هرچند انتقال فناوری از آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی دولتی ایالات متحده به بخش خصوصی جهت تجاری‌سازی، تاریخچه طولانی در این کشور دارد اما سرعت انتقال فناوری در ایالات متحده طی 30 سال گذشته با تصویب «لایحه اصلاحات قانون پتنت و علامت تجاری» معروف به قانون بای-دال در سال 1980 به مرور مساعدتر گردیده است. انتقال فناوری در دانشگاه های ایالات متحده، عمدتا بر عهده دفاترانتقال فناوری (TTO) یا دفاتر نوآوری و تجاری سازی (OIC) می باشد. برای تشریح فرآیند انتقال فناوری در دانشگاه‌های آمریکا، مدل هایی ارائه شده است اما با توجه به تفاوت ساختار دانشگاههای ایالات متحده، مدلهای بکار گرفته شده در هر دانشگاه تفاوتهایی با سایر دانشگاه‌ها دارد و مدل واحدی که این تفاوتها وظرافتهای انتقال فناوری را نشان دهد وجود ندارد. مدل سنتی، مدلی است که عمدتا در مقالات و نشریات برای تشریح فرآیند انتقال فناوری ارائه شده است. مدل سنتی فرایند انتقال فناوری را بیش از حد ساده سازی کرده است بطوریکه این مدل بسیاری از جزئیات و اقداماتی را که در عمل صورت می گیرد نمایش نمی دهد. جهت تکمیل مدل سنتی، «مدل جدید» ارائه شده است. همانطور که مشخص شد مدل جدید انتقال فناوری، بسیاری از فرآیند های مدل سنتی را در بر می گیرد اما در عین حال آنها را بسط می دهد و جزئیات بیشتری از انتقال فناوری در عمل را لحاظ می کند. انتقال فناوری یک فرآیند پیچیده و پویا می باشد لذا هیچ مدلی نمی تواند به تنهایی تمام ظرافت های آن را بطورکامل نشان دهد. بهرحال مدل جدیدی که ارائه شد بسیاری از معایب مدل سنتی را برطرف می کند.