برترین کاربران هفتگی این مقاله

از ۱۳۹۹/۰۸/۰۳ تا ۱۳۹۹/۰۸/۰۹

هیچ کاربری در این بازه زمانی وجود ندارد

ضمائم مقاله
مقالات مرتبط
اخبار مرتبط
آمار مقاله
  • بازدید کل ۱۰,۱۹۸
  • بازدید این ماه ۱۸
  • بازدید امروز ۰
آمار آزمون مقاله
  • کل شرکت کنندگان ۱۱۳
  • قبول شدگان ۹۶
  • شرکت کنندگان یکتا ۷۰
  • میانگین درصد شرکت کنندگان ۸۰
واژه نامه فناوری نانو

نانو

nano

پيشوندي به معناي يک بيليونم يا (000،000،000،1/1). در متون فناوري‌نانو، معمولا براي مشخص کردن يک واحد اندازه‌گيري برابر با 10 به توان منفي 9 متر استفاده مي‌شود.

سطح مقاله

مقالات منتخب ماهنامه نانو

نویسندگان
کلمات کلیدی
امتیاز کاربران

نانوجذب‌کننده‌ها برای کاربردهای محیط‌زیستـی

نانوجاذب‌ها ‌ذراتی نانومتری از مواد آلی یا غیرآلی هستند که تمایل بالایی به جذب مواد دارند. نانوجاذب‌ها ‌کاربردهایی در پاکسازی آب یا هوا دارند و می‌توانند در خالص‌سازی آب‌های زیرزمینی یا فرایند‌های تصفیه فاضلاب استفاده شوند. کربن فعال نمونه‌ای از بهترین جاذب‌ها‌ی معمول در کاربردهای زیست‌‌محیطی است. استفاده از این ماده قدیمی در چنین کاربردهایی از نظر هزینه به صرفه است و به همین دلیل برای تصفیه آب در صنعت آب آشامیدنی اروپا استفاده گسترده‌ای از آن می‌شود. با این حال جاذب‌ها‌یی که به نانوساختار تبدیل شده‌اند، فرصتی را در اختیار قرار داده‌اند که بتوان حتی به سطح بالاتری از میزان جذب مواد معمول رسید، این نانوجاذب‌ها ‌ممکن است بتوانند برای هدف قرار دادن آلاینده‌های خاص طراحی شوند. مواد مختلفی که از پایه‌کربنی و اکسید فلزی هستند تحت بررسی قرار گرفته‌اند تا دسته گسترده‌تری از آلاینده‌ها را تحت تأثیر قرار دهند، با این همه خیلی از نانوجاذب‌ها‌ی دارای این ظرفیت، هنوز در حالت تحقیقاتی قرار دارند. کاربردهای خیلی کمی وارد بازار شده و نیاز است که هم مراحل انتقال از مقیاس آزمایشگاهی به تولید انبوه انجام شود و هم تست‌های ایمنی مناسب انجام شود. این گزارش فناوری‌های موجود را شرح می‌دهد و به تأثیر احتمالی آنها می‌پردازد و شماری از چالش‌های روبروی آنها در مسیر حرکت به سمت بازار را بیان می‌کند.

1. جاذب‌ها‌ی برتر برای کاربردهای چندگانه
خیلی از کاربردهای زیست‌محیطی نانوجاذب‌ها ‌در زمینه تولید آب شرب و تصفیه آب و کاربردهای دیگری است که خاک و محتویات آب‌های زیرزمینی یا آلاینده‌های هوا را هدف قرار داده‌اند. هدف از خلق و توسعه نانوجاذب‌ها ‌ایجادجاذب‌ها‌یی است که ظرفیت جذب بالاتری از جاذب‌ها‌ی متداول دارند. این ظرفیت بالاتر جذب، با مساحت سطح بزرگ نانوذرات، یک ویژگی تقویت‌شده در ماده -برای مثال با ایجاد گروه‌های عاملی روی نانوذرات- قابلیت همراه کردن چندین عامل مؤثر با هم و مهندسی شرایط محدود‌کننده در انتقال جرم بدست آمده است.
از این رو نانوجاذب‌ها ‌ظرفیت بالایی برای بازیابی یا برداشتن آلاینده‌های هدف دارند. مهمترین کاربردهای ممکن در حال حاضر از این قرارند:
• پاکسازی آب‌ها و خاک با کربو-آهن؛ 
• نانورس برای جذب آلاینده‌های آلی و فسفری؛ 
• نانوآئروژل برای برداشت اورانیوم از آب‌ها؛
• نانواکسیدهای آهن برای جذب مواد دارویی از آب‌ها؛ و
• نانواکسیدهای فلزی، دندریمرها و نانوالیاف پلیمری برای برداشتن آرسنیک و فلزات سنگین.
 
2. تاریخچه
جداسازی فرایندی است که یک ماده (Sorbate) با برهمکنش فیزیکی یا شیمیایی به ماده دیگر (Sorbent) می‌چسبد. مواد جذب‌شونده باید از یک فاز آبی یا گازی بیرون کشیده‌شوند و به سطح جاذب بروند و دائم وارد حفره‌های داخلی جاذب شوند. چون نانوذرات مساحت سطح بسیار بالایی دارند ظرفیت جذب نانوجاذب‌ها ‌به شکل چشمگیری در مقایسه با مواد متداول افزایش می‌یابد. افزون بر این، رویکرد پایین به بالا در فناوری نانو می‌تواند طراحی نانوجاذب را طوری ترتیب دهد که با نیازهای خاص مطابقت کند. نانوجاذب‌ها‌ می‌توانند طوری طراحی شوند که چندین نانوذره فعال یا جزء نانوساختار داشته باشند -برای مثال کربن فعال‌شده آغشته به فلزات؛ نانوکامپوزیت‌های طلا-پالادیوم.
برای مثال محققان از دانشگاه‌های مختلف در آمریکا و آسیا جاذب نانوساختاری را ابداع کرده‌اند که کپتیمر (Captymer) نام دارد و از مولکول‌های بزرگی با شاخه‌های جانبی و گروه‌های فیزیکی و یا شیمیایی قابل تنظیم تشکیل شده‌اند که در کنارهم قرار می‌گیرند و ذرات کروی میکرومتری می‌سازند.
بر اساس تراکم بالای گروه‌های جاذب در این محصول، در تبلیغ این محصول ذکر می‌شود که این محصول دوبرابر مواد جاذب معمول جذب دارند. نظر به کار شرکت آکوانانو (AquaNano) محصول می‌تواند به محصولی قابل بازیافت و یا دورریختنی تبدیل شود و در حالت پودری و دانه‌ای موجود است. این محصول می‌تواند برای جداکردن آلاینده‌های خاصی -مثل پرکلرات، نیترات و فسفات- یا برداشتن بورون، بورات از جریان‌های فاضلاب استفاده شود. کمپانی ادعا دارد که «نمونه‌های بعدی کپتیمر در آینده نیازهای جداسازی در صنایع معادن، شیمیایی، نفت و گاز، سوخت زیستی، غذا، داروسازی و هسته‌ای را برطرف می‌کند.» دانشگاه پلی‌تکنیک هنگ‌کنگ یک نانوجاذب پلیمری طراحی کرده‌است که با موفقیت روی فرایند تصفیه آب بوسیله گروه دونول (Dunwell) استفاده شد. این محصول بعنوان جاذبی مؤثر برای آلاینده‌های آلی و غیرآلی آب ضایعاتی است. نانوذرات اشباع‌شده از آلاینده‌های جذب‌شده را به کمک یک سیستم غشایی می‌توان از آب جدا و بازیابی کرد. در رویکردی متفاوت در آزمایشگاه ملی ایداهو از اکسیدهای فلزی که در یک ماتریس پلیمری قرار گرفته‌اند برای جذب آرسنیک استفاده شده است.
دسته دیگری از جاذب‌ها‌، نانورس‌ها هستند. نانورس‌ها ورقه‌های رسی با ضخامت نانومتری هستند که مهمترین بخش آنها را مونت‌موریلونیت تشکیل داده است. صفحات را می‌توان با انواع ترکیبات آلی اصلاح کرد تا خواص آنها بهبود پیدا کند.–نانوکامپوزیت‌های رس‌های آلی یا پلیمری(PCN) - مطالعات نشان‌داده است که ظرفیت جذب رس‌های آلی بررسی شده به مراتب بالاتر از رس اصلاح‌نشده است. رس‌های آلی(اورگانورس) قادراند تا هیدروکربن‌ها را تا ده برابر وزن اولیه‌شان در یک ساعت جذب کنند. نانورس‌های مختلف بعنوان جاذب‌ها‌یی برای رنگ‌ها و فسفر نیز بررسی شده‌اند. در هر دو بررسی رس‌های آلی تمایل بسیار بالایی به جذب آلاینده‌ها نشان دادند و بهترین جاذب‌ها‌ برای جذب رنگ‌ها و فسفر از آب شناخته شدند.
فرصت ارزشمند دیگر ترکیب نانوجاذب‌ها‌ با یک کاتالیست برای تلفیق جذب و تخریب آلاینده است. بخش جذب‌کننده ذره مسئول تمرکز آلاینده روی سطح ذره است تا تخریب آلاینده بوسیله کاتالیست را تسهیل کند. مثلاً نانوذرات مغناطیسی می‌توانند با کاتالیست‌های نوری یا مواد کاهنده نقطه‌گذاری شوند. 
مثال دیگر کربو-آهن (Carbo-Iron) است که مرکز هلموتز آلمان آن را ساخته و شامل آهن اولیه است که به ذره کربن فعال چسبیده است. تا زمانی‌که آهن اولیه فعال است و می‌تواند آلاینده‌های مختلف را کاهش دهد، کربن فعال، وظیفه دارد جذب را انجام دهد. افزون بر این کربو-آهن براحتی در فاز آلاینده‌های آلی معلق می‌شود در حالی‌که نانوآهن‌های معمولی در لبه فاز آلی باقی می‌مانند (شکل1).
تلفیق متفاوتی از جاذب و کاتالیست با نانومواد بوسیله نانوآکوا توضیح داده شده است. آنها از لایه‌های پروتئینی با ضخامت 10 نانومتری -لایه‌هایS- تشکیل شده‌اند که با خودآرایی پروتئین‌های سطح میکروبی ایجاد و با نانوذرات کاتالیستی مانند TiO2 و ZnO همراه شده‌اند تا آلاینده‌ها را در سطح متمرکز کرده و بلافاصله آنها را تخریب کنند (شکل2).
در بیشتر موارد، سیستم‌های تصفیه آبی که از نانوجاذب‌ها‌ استفاده می‌کنند باید اطمینان حاصل‌کنند که نانوذرات سرجای خود می‌مانند و در محیط‌زیست یا آب شرب پخش نمی‌شوند.
این امر با حبس‌کردن و کپسول‌کردن نانوجاذب‌ها‌ در ذرات بزرگتر بوسیله فیلتراسیون یا با ثابت‌کردن نانوجاذب روی یک ماده حمایت‌کننده محقق می‌شود. همچنین می‌توان نانوجاذب‌ها‌ی مغناطیسی را به‌همراه آلاینده‌هایی که جذب کرده اند، به کمک نیروهای مغناطیسی برداشت.
درمجموع برای کاربردی‌شدن نانوجاذب‌ها‌ با هزینه به صرفه، باید بتوان آنها را بازیابی کرد. این بدان معنا است که آلاینده‌های جذب‌شده با شستشو یا یک محلول شوینده -مثلاً با یک pH متفاوت- از نانوجاذب برداشته شوند. برای مثال دانه‌های تبادل یونی (IX) برای نگه‌داشتن اکسیدآهن نانومتری استفاده شده‌اند تا آرسنیک را از آب شرب جدا کنند. دانه‌های تبادل یونی بصورت محیط حمایت‌کننده، ذره را حفظ می‌کنند و بازیابی قلیایی آرسنیک را از آهن جدا می‌کنند.
 
3. تأثیرات
1.3. تأثیر اجتماعی روی شهروندان اروپایی
آب پاک نیاز اولیه برای زندگی همه است و از آنجا که منابع آب در بسیاری از کشورها محدود هستند، یک مزیت اجتماعی بالا در اینجا، که حتی در کشورهای در حال رشد سودمند است، برای تولید آب شرب و تصفیه آب‌های آلوده وجود دارد.
نانوجاذب‌ها‌ می‌توانند در ارتقای کیفیت آب شرب مؤثر باشند تا فلزات سنگین و مواد دیگر را از جریان‌های آب آلوده بازیابی کرده و آلاینده‌های دلخواه را از آن‌ها بردارند. با این همه باید مطمئن شد که نانوجاذب خود هیچ آسیبی برای سلامت انسان یا محیط‌زیست ندارد و این ماده با قیمت قابل قبولی در دسترس خواهد بود که اگر کم هزینه‌تر از سیستم‌های تصفیه آب فعلی باشد ایده‌ال است. علاوه‌بر این استفاده از این سیستم باید آسان باشد و به فراساختارهای اضافه‌تر و گران نیاز نداشته باشد تا در کشورهای در حال رشد استفاده شود.
 
4. اقتصاد و صنعت
تأثیرات اقتصادی نانوجاذب‌ها‌ بر اساس سه ویژگی است:
• نانوجاذب‌ها‌ می‌توانند آنقدر مؤثر باشند که برخی از بخش‌های راه‌حل‌های کنونی را به کلی حذف کنند؛
• قابلیت انتخاب مهندسی ذرات می‌تواند جریان‌های ورودی جدیدی را برای فرایندهای کنونی ایجاد کند؛ و
• نانوجاذب‌ها‌ می‌توانند در حل چالش‌هایی که هم‌اکنون خیلی پرهزینه و مورد نیاز حیاتی هستند مؤثر باشند.
 
filereader.php?p1=main_507afda80b34a84fd
شکل1. مقایسه تعلیق نانوآهن در مقابل کربو-آهن در فاز آلی آلاینده‌ها
 
 
filereader.php?p1=main_44055cec89bcde463
شکـل2. مفهوم لایه‌های فوتوکاتالیسـتی با لایه S و نانوذرات فوتوکاتالیست
 
 
طبق یک مطالعه روی بازار بوسیله تحقیقات BCC در سال 2009 بازار کل برای کاربردهای زیست‌محیطی که از فناوری نانو استفاده می‌کنند تا سال 2014 به 15 میلیارد یورو در دنیا می‌رسد. این تمام کاربردهای زیست‌محیطی را از بهبود محیط‌زیست تا پاکسازی و حفاظت آن دربر می گیرد. نانوجاذب‌ها‌ هم‌اکنون تنها بخش ناچیزی از این مجموعه را دربر گرفته‌اند. تحقیقات BCC در گزارشی مربوط به سال 2011 نتیجه‌گیری کرده که کل بازار محصولات فناوری نانو نوظهور که در تصفیه آب استفاده می‌شوند از جمله نانوجاذب‌ها‌ تنها 80 میلیون یورو را در سال 2015 به خود اختصاص خواهند داد. می‌توان دید که انتظار این است که تجارت وسیع نانوجاذب‌ها ‌10سال دیگر بعد از تحقیقات کاربردی صورت گیرد.
برای مقایسه بر اساس مطالعه بازاری که فری‌دنیا (freedonia) انجام داده است، بازار جهانی برای کربن فعال در سال 2009 حدود 1/5میلیارد یورو بوده و این انتظار می‌رود که در انتهای سال 2014 به بالاتر از 3 میلیارد یورو برسد. هر کیلو کربن فعال 5/1 یورو است. کربن فعال ماده مناسبی برای مقایسه است چرا که در کاربردهایی مشابه که انتظار می‌رود نانوذرات با بازدهی و تأثیرگذاری بالا بکار روند، استفاده می‌شود. ماده مناسب دیگر برای مقایسه می‌تواند زئولیت باشد که در کاربردهای مشابهی مخصوصاً در تصفیه آب در مقیاس صنعتی ماده‌ای پذیرفته شده است. ماده بسیار نویددهنده دیگری که پیش‌بینی می‌شود ظرفیت بازار بالایی پیدا کند «نانورس» است. با این همه کاربرد اصلی نانورس در صنعت بسته‌بندی برای بهبود خواص مواد -خواصی مثل تقویت ساختاری و استحکام مکانیکی، کاهش عبوردهی گازها، خواص ضدشعله- است. درحالی‌که نانورس‌های جاذب تنها بخش کوچکی از صنعت را به خود اختصاص داده‌اند.
بر اساس مصاحبه‌های تخصصی بیشترین حوزه‌ای که برای نانوجاذب‌ها‌ به تجاری‌سازی نزدیکتر است جایگزین‌کردن جاذب‌ها‌ی کنونی و مواد شیمیایی فرایندهای صنعت با نانوجاذب‌ها‌ است. بنابراین پیش‌بینی می‌شود تأثیرات اقتصادی مورد انتظار برای صنایع کنونی به شکل نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر، غیرقطعی بمانند. با این‌حال گزینش‌پذیری مهندسی در حذف آلاینده‌ها بعنوان تولید ثروت جدیدی از بازیابی مواد با ارزش، فرایندهای بیشتر و سرمایه‌گذاری اضافه‌تری برای این مواد بشمار می‌رود.
یک محرک کلیدی برای پذیرش گسترده‌تر نانوجاذب‌ها‌ نیاز به سطوح آلاینده محدودتر در آب‌های آلوده است. برای مثال توسعه نانوجاذب‌ها‌ برای برداشتن آرسنیک بعد از اینکه آژانس حمایت از محیط‌زیست آمریکا سطح قابل قبولی از آرسنیک را از 50 بخش در میلیارد به 10 پارت در میلیارد(ppb) کاهش داد قوت بیشتری گرفت. بر اساس نتایج تحقیق آزمایشگاه ملی آیداهو این تغییر در تنظیم، نیاز به بهبود مستقیم 4000 شهر ایجاد کرد و در سال 2002 زندگی 14 میلیون فرد خانه‌دار را در آمریکا تحت تأثیر قرار داد. تنظیمات مشابهی می‌تواند رخ دهد که آلاینده‌ها را در آب شرب اروپا ردیابی کند.
 
5. سطوح آمادگی فناوری (TRL)
کاربردهای خیلی کمی در وضعیت پروژه‌های نیمه‌صنعتی و حتی مراحل قبلتر وارد بازار شده است. بسیاری از نانوجاذب‌ها‌ هنوز در حال تحقیق در سطوح کاربردی یا حتی پایه هستند. بیشتر پروژه‌های پیشرفته در نانوجاذب‌ها‌ بر اساس اکسیدهای آهن استوار است چرا که این مواد در محیط فراوان است و می‌تواند با نیروهای مغناطیسی برداشته شود.
مواد غیر آلی با پایه کربنی مثل نانولوله‌های کربنی از بازار فاصله دارند در حالی‌که پروژه‌های زیادی در این زمینه با دندریمرها یا ماکرومولکول‌های آلی وجود دارد. شرکت آکوانانو پیش‌بینی کرده که فناوری کپتیمرش با فراهم‌کردن کارایی بالاتری از محیط تبادل نسبت به محصولات تجاری فعلی برای مشتریان خیلی سریع استاندارد صنعت شود. در حالت کلی سطوح آمادگی فناوری نانوجاذب‌ها‌ در حدود 2 است درحالیکه پروژه‌های کمی هنوز در مرحله پایلوت یا حتی در حال ورود به بازار هستند.
 
6. چالش‌ها
1.6. فنـاوری
مشکلات فنی هنوز کاملاً بنیادی در توسعه نانوجاذب‌ها‌، از یک سو با توسعه نانوجاذب‌ها‌مواجه هستند و از سویی دیگر با تنظیمات سیستمی:
• نانوجاذب‌ها‌‌ی جدید باید دسته زیادی از نیازها را در آن‌واحد برطرف کنند تا از نظر اقتصادی و اجتماعی سودمند باشند، اختصاصی‌بودن، ظرفیت بالای جذب و سطح قیمت؛ 
• تولید انبوه محصول بخصوص برای موادی با پایه کربنی مشکل است؛ 
• از آنجا که صنایع آب خیلی پایدار است سیستم‌های نانوجاذب جدید باید به حد ایده‌آل با سیستم‌های موجود سازگار باشند به این معنا که باید بتوان براحتی سیستم‌های نانوجاذب را با صرفه اقتصادی به سیستم‌های موجود الحاق کرد؛ و 
• تنظیمات سیستم باید اطمینان دهد که نانوجاذب‌ها‌ کاملاً حذف شده‌اند -برای مثال با نیروهای مغناطیسی یا با فیلتراسیون- تا از رهایش نانوذرات در محیط‌زیست و آب شرب جلوگیری شود و همچنین در بازیابی نانوذرات سرمایه‌ای هدر نرود.
7. محیط‌زیست، سلامت و ایمنی
نانوجاذب‌ها‌ بعنوان اشیای ریز نانومتری باید مقررات سخت برای آب را پشت‌سر بگذارند تا از ایمنی، سلامت انسانی و محیط زیست اطمینان حاصل شود. این امر قابل درک است که جامعه اروپایی، اعم از تصمیم‌گیرندگان و مصرف‌کنندگان آب‌شرب به کیفیت آب‌شرب بسیار حساس هستند. از این رو مدیران شرکت آب به سرمایه‌گذاری روی روش‌های جدید تا زمانی که بی‌ضرر بودن آنها هنوز اثبات نشده بی‌رغبت هستند.
این اصل برای جامعه اروپایی صحت دارد. کارگاه نانوجاذب‌ها‌ در فرایند آب -که در مونت‌وریتای سوییس در می‌ 2011 برگزار شد- تفاوت‌های عمده در دورنمای آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها در استفاده از مواد جدید را آشکار کرد. رویکرد پیشگیرانه قوی در اروپا از ورود مواد جدید علی‌الخصوص در بخش محیط‌زیست جلوگیری کرد.
برای ایمن‌تر ساختن نانومواد مفاهیم کاربردی متعددی برای انتخاب مواد ظهور می‌کنند؛ عدم استفاده از فلزات با سمیت شناخته‌شده برای انسان یا محیط‌زیست، استفاده از ترکیباتی که هنوز در تصفیه آب استفاده می‌شوند -آهن، تیتانیوم، کربن-، تحقیقات روی تشخیص و شمارش نانومواد در آب، مهندسی سیستمی که بازیابی نانوذرات را بدون هیچگونه نشتی در آب شرب یا رودخانه انجام می‌دهد.
امروزه تنها دسته‌ای از نانوجاذب‌ها‌ی مختلف وجود دارند که بصورت تجاری تولید شده‌اند اما هنوز توسعه بیشتری نیاز است تا قیمت به سطوح قابل قیاسی با سایر محصولات نزدیک شود. متخصصان در مورد آهن صفرظرفیتی می‌گویند اگر سطح قیمت نانومواد 10 برابر گران‌تر از ذرات میکرومتری می‌شد، قیمت آنها قابل‌قبول بود.
 
8. قوانین و استانداردها
در نانوجاذب‌ها‌ قیمت قابل پذیرش ارتباط بالایی به کاربرد دارد. اگر مقررات تنها کارایی قابل حصول با نانوجاذب‌ها‌ را بخواهند، قیمت مشکل چندان حادی نیست. اگر نانوجاذب به‌ندرت بجای مواد فعلی استفاده شود اپراتورها خیلی علاقه دارند که مواد جدید رقابت قیمتی داشته باشند که نیاز دارد قیمت کل کمتر از مواد سابق شود. بر اساس گفته متخصصان محدودیت در قیمت باید خیلی شدید باشد. همان‌طور که گفته‌اند تنها راهی که نانوجاذب‌ها‌ی مهندسی‌شده می‌توانند با فناوری‌های موجود رقابت کنند، بازیابی مواد برای چندین بار استفاده است.
 
9. موقعیت رقابتی اروپا
در حوزه نانوجاذب‌ها‌ تحقیقات و کاربردهای بسیار بیشتری در آسیا و آمریکا در مقایسه با اروپا وجود دارد. در اروپا فعالیت تحقیقاتی کمی هست و حتی کمتر شرکت‌هایی روی نانوجاذب‌ها ‌کار کرده‌اند. تنها محصول اروپا در زمینه نانوجاذب‌ها‌ که مرحله تحقیقات کاربردی را پشت‌سر گذاشته کربو-آهن است که مرکز هلموتز آلمان آن را ساخته است.
 
10. جمع‌بندی
• در نهایت نانوجاذب‌ها‌ یک جایگزین ممکن برای روش‌های معمول تصفیه بشمار می‌روند. برتری‌های خاص نانوجاذب‌ها‌ ظرفیت بالای جذب و توان هدف قرار دادن اختصاصی مواد است؛
• با این همه بسیاری از کاربردها هنوز آماده ورود به بازار نشده‌اند چرا که چالش‌های فنی -در تولید انبوه و راه‌اندازی سیستم-، نگرانی‌های زیست‌محیطی و قیمت تمام شده هنوز وجود دارند؛
• محصولات کمی که در بازار وجود دارند بیشتر از آسیا و آمریکا هستند؛ و 
• پیش‌شرط‌های ورود موفق به بازار با موفقیت و شتاب این مواردی چون؛ سازگاری سیستم با تسهیلات کنونی، هماهنگی با مقرارت زیست‌محیطی محدودتر و قیمت مناسب خواهد بود.

منابـــع و مراجــــع

"Nanosorbents for environmental applications", ObservatoryNano Briefing No.22, September 2011